Inuit-gí

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
(Tùi Inuktitut choán--lâi)

Inuit-gígí-giân-ha̍k-chiá iōng lâi biô-siá Inuit-lâng ê gí-giân ê hâng-oē; Inuit cho̍k-kûn chi-kan lēng-gōa ū chin chē chióng miâ-chheng chheng-ho· in-ê oē-gí. Inuit-gí thoân-thóng-te̍k ê tē-lí hoān-ûi chú-iàu sī Pak Bí-chiu Pak-ke̍k tē-tāi, pau-koah Bí-kok Alaska, Canada pak-pêng, Chheⁿ-tē téng-téng; Pak-ke̍k í-lâm ê Labrador oân-ná sī. Í-chá tī Lō·-se-a oán-tang tē-khu mā ū lâng iōng.

Hun-lūi kap hun-pò·[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hun-pò· tī pak-ke̍k tē-tāi ê chú-iàu Inuit hong-giân.

Inuit-gí sī 1-khoán Eskimo-Aleut gí-giân. I hām Yupik gí-giân sī kīn-chhin, hām Aleut gí-giân sī oán-chhin. Chiah-ê gí-giân tī Alaska sai-pêng kap Lō·-se-a Chukotka tang-pêng lóng ū-tè-chhōe. Inuit-gí kap kî-thaⁿ ê Pak Bí-chiu a̍h-sī A-chiu tang-pak ê goân-chū-bîn gí-giân bô bêng-hián ê koan-hē.

Siaⁿ-ūn[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Ē-sái kóng só·-ū ê Inuit hong-giân lóng kan-taⁿ ū 3-ê ki-pún bó-im, ta̍k-ê bó-im ū khu-pia̍t tn̂g-té. Kan-taⁿ chi̍t-kóa kîⁿ-á tē-tāi ê hong-giân (Alaska sai-pêng, Chheⁿ-tē pō·-hūn só·-chāi) khah bô sio-siâng.

Tang Canada ê Inuit-gí ū 15-ê chú-im. Chú-im ê hoat-im pō·-ūi ū 5-tah: siang-tûn-im, gîn-im, tēng-go̍k-im, nńg-go̍k-im kap sió-chih-im. Hoat-im hong-hoat ū 3 chióng: chheng sat-im, liân-sio̍k-im (continuant), phīⁿ-im. Lēng-gōa koh ū 2-ê chheng chhat-im.

Kó·-Inuit-gí ū kńg-chih-im. Hiān-tāi kan-taⁿ chhun Alaska hong-giân ū pó-chûn.

Canada Inuktitut chú-im pió (IPA)
Siang-tûn Gîn Tēng-go̍k Nńg-go̍k Sió-chih Chù-ì
Chheng sat-im p t k q Lóng bô sàng-khùi.
Chheng chhat-im s ɬ
Lô-im v l j ɟ g ɢ /ɟ/ kan-taⁿ chhut-hiān tī Natsilingmiutut chit-ê hong-giân.
/g/ tī bó-im (a̍h-sī bó-im kap chiap-kīn-im) tiong-kan pìⁿ [ɣ]. Tī Siglitun hong-giân tiāⁿ-tio̍h sī [ɣ].
/ɢ/ tī phīⁿ-im thâu-chêng tông-hòa pìⁿ [ɴ].
Phīⁿ-im m n ŋ

Hêng-thài kap gí-hoat[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Inuit-gí kap kî-thaⁿ ê Eskimo-Aleut gí-giân sio-siâng sī to-ha̍p-gí-hêng ê gí-giân hêng-thài. Che piáu-sī 1-ê ki-pún sû-sò· (sû-kin) āu-piah ē-tàng kap chin chē kî-thaⁿ ê sû-sò·; liâm chò-hóe ê sû-sò· nā hoan-e̍k chò Hō-ló-oē téng-î sī kui-kù oē. Inuit-gí ê hêng-thài hē-thóng sui-bóng ho̍k-cha̍p, m̄-koh chin ū kui-chek. Sû pí-kàu-te̍k ke chin tn̂g, mā ū khó-lêng hán-tit têng-ho̍k.

Kí 1-ê lē. Tiong-pō· ê Nunavut Inuktitut ū 1-ê sû tusaatsiarunnanngittualuujunga. Chit-ê sû pau-koah sû-kin tusaa ("thiaⁿ") kap 5-ê sû-bóe: -tsiaq- ("hó-sè"), -junnaq- ("ū-hoat-tō·"), -nngit- ("bô"), -tualuu- ("chiok"), -junga. Ì-sù iok-lio̍k sī: "Góa thiaⁿ ê lêng-le̍k bô hoat-tō· kài hó-sè".

Bûn-jī[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hiān-tāi Inuit-gí ū iōng 2-chióng bûn-jī hē-thóng: