Jī-lâm

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Jī-lâm.

Jī-lâm(𡨸喃; Chữ Nôm), mā kiò-tsò Lâm-jī(喃字), sī kóo-tsá tī Ua̍t-lâm sóo thong-hîng kah sú-iōng ê bûn-jī. Jī-lâm kā Hàn-jī tòng-tsò ki-tshóo, iōng hîng-sing, huē-ì kah ké-tsioh ê hong-sik lâi tshòng-tsō kah tsè-tīng. Jī-lâm sī tsuan-bûn the̍h lâi su-siá Ua̍t-lâm-gí ê bûn-jī, i tī gí-bûn siōng ê tē-uī tō tshin-tshiūnn Hân-gí ê ko-lê-jī kah Ji̍t-gí ê kana kāng-khuán.

Iú-kuan Jī-lâm siōng tsá ê li̍k-sú kì-lo̍k, sī tsū 11 sè-kí khai-sí. Jī-lâm guân-pún tiānn-tiānn the̍h lâi kì-lo̍k lâng-miâ kah tē-miâ, āu-lâi sú-iōng lú lâi lú phóo-phiàn, sîng-uî Ua̍t-lâm ka-kī ti̍k-iú ê kok-ka kah bîn-tso̍k bûn-huà. Tī 14 sè-kí ê Ôo tiâu kah 18 sè-kí ê Se-san tiâu sî-tāi, Jī-lâm tsiām-tsiām tī tsìng-hú kuann-hong ê bûn-su lāi-té tshut-hiān, sîng-uî Ua̍t-lâm bûn-ha̍k ê tiōng-iàu sán-bu̍t.

Jī-lâm ê kòo-tsō tsú-iàu sī tsi̍t ê Hàn-jī piáu-sī ì-sù, ka-siōng tsi̍t ê Hàn-jī piáu-ta̍t huat-im. Pí-jû kóng "𡨸" tsit jī, tō sī ūn-iōng hîng-sing sóo tshòng-tsō tshut-lâi ê; tang-tiong, "" ê pōo-hūn piáu-ta̍t huat-im, "" ê pōo-hūn piáu-sī ì-sù, iā tō sī "bûn-jī" ê Jī-lâm siá-huat. Iáu-m̄-koh, Jī-lâm bô tsin thóng-it ê siá-huat, tsi̍t ê Kok-gí-jī khó-lîng ū bô kāng-khuán ê Jī-lâm tuì-ìng; pí-jû "Chữ" tō ū "𡨸" ia̍h-sī "𡦂" tíng tsē-tsē khuán siá-huat.

Tsū 19 sè-kí, Ua̍t-lâm khai-sí hōo Huat-kok thóng-tī; Huat-kok thui-kóng sú-iōng Kok-gí-jī, kìm-tsí Jī-lâm. Jī-lâm in-tshú tsiām-tsiām siau-sit. Tī Jī-lâm huat-tián ê kuè-tîng tang-tiong, sui-jiân thóng-tī-tsiá ū sú-iōng ê kì-lo̍k, tān-sī in-uī bô ka-siōng kàu-io̍k ê tsi-tshî, sóo-í it-puann ê Ua̍t-lâm jîn-bîn kin-pún bē-hiáu tha̍k. Koh ka-siōng bô kuann-hong ê tsíng-lí kah thóng-it, Jī-lâm ê sú-iōng tsōng-hóng hui-siông hūn-luān. 1867 nî, kái-kik jîn-sū Ńg Tiông-tsó͘(阮長祚) thê-tshut huì-tû Hàn-bûn, thui-tōng Jī-lâm ê piau-tsún-huà hong-àn, hō-tsò "Kok-im Hàn-jī"(國音漢字); m̄-koh, Ńg-i̍k-tsong huán-tuì.