Kentucky

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Kentucky Kiōng-hô-kok
Commonwealth of Kentucky
Flag of Kentucky State seal of Kentucky
Chiu-kî Chiu-chiong
Chhiok-hō: Bluegrass State
Piau-gí: United we stand, divided we fall
(Liân-ha̍p lán thio̍h chāi, hun-poah lán thio̍h tó)
Deo gratiam habeamus
(Lán lâi o-ló Sîn)
Map of the United States with Kentucky highlighted
Map of the United States with Kentucky highlighted
Koan-hong gí-giân Eng-gí[1]
Chū-bîn chheng-ho͘ Kentuckian
Siú-hú Frankfort
Siāng-tōa siâⁿ-chhī Louisville
Siāng-tōa to͘-hōe Louisville tō͘-hōe-khu
Bīn-chek Pâi-miâ tē-37
 • Ha̍p-kè 40,409 sq mi
(104,659 km2)
 • Tang-sai khoah 140 lí (225 km)
 • Lâm-pak khoah 379 lí (610 km)
 • % chúi-bīn 1.7
 • Hūi-tō͘ 36° 30′ N to 39° 09′ N
 • Keng-tō͘ 81° 58′ W to 89° 34′ W
Jîn-kháu Pâi-miâ tē-26
 • Ha̍p-kè 4,425,092 (2015 nî ko͘-kè)[2]
 • Bi̍t-tō͘ 110/sq mi  (42.5/km2)
Pâi-miâ tē-22
Koân-tō͘
 • Ko-tiám Black Mountain[3][4]
4,145 ft (1263 m)
 • Pêng-kin 750 ft  (230 m)
 • Kē-tiám Mississippi River at Kentucky Bend[3][4]
257 ft (78 m)
Siat chiu chìn-chêng Virginia ê chi̍t hūn
Sin chiu seng-li̍p 1792 nî 6 goe̍h 1 ji̍t (tē-15)
Chiu-tiúⁿ Matt Bevin (R)
Hù-chiu-tiúⁿ Jenean Hampton (R)
Li̍p-hoat Kentucky General Assembly
 • Siōng-gī-īⁿ Senate
 • Hā-gī-īⁿ House of Representatives
Chham-gī-goân Mitch McConnell (R)
Rand Paul (R)
Chiòng-gī-īⁿ tāi-piáu 5-ê Kiōng-hô-tóng, 1-ê Bîn-chú-tóng (lia̍t-toaⁿ)
Sî-khu  
 • tang-pòaⁿ-pêng Eastern: UTC −5/−4
 • sai-pòaⁿ-pêng Central: UTC −6/−5
ISO 3166 US-KY
Kán-siá KY, Ky.
Bāng-chām kentucky.gov

KentuckyBí-kok ê chi̍t-ê chiu. Siú-húFrankfort. Siāng toā ê siâⁿ-chhī sī Louisville.

Tē-hō-miâ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

1776 nî, VirginiaAppalachia Soaⁿ-lêng gōa-kháu (sai-pêng) ê pō͘-hūn siat chò Kentucky Kūn (Kentucky County), chit-ê miâ sī tùi Kentucky Hô só͘ hō--ê. I bô chheng-chhó khak-tēng ê gí-goân, m̄-koh ū khó-lêng sī Iroquois gí-giân lāi "chháu-po͘ téng" ê ì-sù.

Tē-lí[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kentucky sì-ûi sio keh-piah lóng-chóng ū 7 chiu, West Virginia tī tang-pêng; Virginia tī tang-lâm-pêng; Tennessee ùi lâm-pêng; Missouri ùi sai-pêng; Illinois chham Indiana ùi sai-pak-pêng; koh ū Ohio tiām pak-pêng kiam tang-pak-pêng. Chiàu Bí-kok tē-lí hun-khu lâi kóng, Kentucky sī Upland South tē-khu ê chi̍t hūn. Tī pún chiu ê tang-pêng, hō͘ Appalachia Soaⁿ-lêng chiàm liáu tōa-hūn.

Kentucky pak-pêng ê kài-sòaⁿ chè-tēng ê ki-chhó͘ sī Ohio Hô, sai-pêng sī Mississippi Hô; chóng-sī chia hun-kài sī 1792 nî kiàm-li̍p sin chiu ê sî tēng--lo̍h-lâi-ê, kap hiān-chāi ê khe-liû cháu-hiòng ke-kiám bô-kâng. Lēng-gōa ùi pún chiu ū chi̍t ūi kap chiu lāi kî-tha pō͘-hūn thó͘-tê bô liân chò-hóe, hông hō chò Kentucky Bend, sī Fulton Kūn ê chi̍t hūn, óa ùi chiu ê sai-pêng, hō͘ Mississippi Hô ê oan-á ûi--khì-lâi, chi̍t pêng sī Tennessee ê niá-tē.

Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kentucky nā chiàu ko͘-sǹg, khó-lêng tī kong-goân-chêng 10000 nî hit chūn chio̍h ū lâng seng-oa̍h. Tī chêng 8000 kàu 7000 nî chó͘-iū, chit ūi ū liáu khah ún-tēng ê khiā-khí hêng-sek.

10 sè-kí sî, Kentucky chāi-tē-lâng í-keng ū to-iūⁿ jî-chhiá to-sán ê hoan-be̍h chèng-choh, chhú-tāi liáu khó-kó͘-ha̍k siōng só͘ kóng ê Tang-pō͘ Lông-gia̍p Ho̍k-ha̍p (Eastern Agricultural Complex), tī Mississippi bûn-hòa sî-kî thè-ōaⁿ chò hoan-be̍h chò ki-chhó͘ ê lông-gia̍p.

Hoat-kok ê thàm-hiám-ka tī 17 sè-kí Beaver Chiàn-cheng chìn-chêng kì-lio̍k liáu Kentucky ê chi̍t kóa pō͘-cho̍k. M̄-koh tī 18 sè-kí tiong-kî Au-chiu-lâng khah tōa-liōng ji̍p-lâi Kentucky ê sî-chūn, chia pēng bô tōa-hêng ê goân-chū-bîn chng-thâu. Chóng-sī Se-kok î-bîn chin-ka sî, óa-ná ín-khí kap goân-chū-bîn ê chiàn-sū, hit tong-sî chia sī goân-chū-bîn phah-la̍h ê só͘-chāi.

1776 nî 12 goe̍h 31, Virginia lāi Appalachia Soaⁿ-lêng gōa-kháu ê pō͘-hūn kiàn-li̍p Kentucky Kūn (Kentucky County), 1780 nî koh koah chò Fayette, Jefferson, kap Lincoln 3-ê kūn. In tī 1792 nî 6 goe̍h chhe 1 chèng-sek sêng-li̍p Bí-kok tē-15 chiu, thâu jīm chiu-tiúⁿ sī Isaac Shelby.

Kentucky tī Bí-kok Lōe-chiàn sî-kî sī pian-kài chiu-hun chi it. Sui-jiân tiāⁿ hong kóng in bô thoat-lî Liân-pang, m̄-koh chiu lāi ū chi̍t kóa gī-goân sêng-li̍p gī-hōe, tī 1861 nî 11 goe̍h 20 thong-kòe hoat-lēng, kiàn-li̍p liáu chi̍t-ê Liân-bêng chèng-hú, siat siú-to͘ tī Bowling Green. Liân-bêng kā Kentucky tòng chò sêng-goân, chóng-sī chèng-sek lâi kóng Kentucky ê chèng-hú sī î-chhî tiong-li̍p.

Hun-chháu kap Ûi-suh-khih sán-gia̍p tī 1910 nî tāi tùi chiu lāi keng-chè chin ū hoat-tián, lēng-gōa Tek-kok î-bîn mā tī chia kiàn-li̍p Bih-luh kang-tiûⁿ.

LouisvilleJī-chhù Tāi-chiàn chi-chhî liáu kun-sū kang-gia̍p, pí-lūn Ford tī chiàn sî seng-sán liáu 10 bān chia̍h Jeep, chiàn-cheng niá-chhōa liáu chāi-tē ê kàu-io̍k kap ki-su̍t ê hoat-tián.

Jîn-kháu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Àn-chiàu Bí-kok Phó͘-cha-kio̍k ê ko͘-sǹg, 2015 nî 7 goe̍h 1 ji̍t Kentucky jîn-kháu ū 4,425,092 lâng.[2]

2010 nî só͘ sǹg ê ê chiu lāi jîn-kháu lāi-bīn hui Se-pan-gâ hē ê pe̍h-lâng (White, non-Hispanic) chiàm 86.3%; o͘-lâng chiàm 7.8%; Se-pan-gâ he̍k-chiá La-teng-hē chiàm 3.1%.[5]

Keng-chè[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kentucky tī 2014 nî ê GDP sī 188,602 pa̍h-bān bí-kim.[6]

Kentucky tī Bí-kok pâi chhī soaⁿ-iûⁿ gia̍p ê tē-5 tōa; nā gû sán pâi tē-8;[7] hoan-be̍h ê seng-sán pâi tē 14.[8]

Hui lông-gia̍p ê pō͘-hūn, Kentucky khah tiōng-iàu ê sán-gia̍p ū chū-tōng-chhia chè-chō, lêng-goân jiân-liāu seng-sán, kap i-liâu siat-si téng khoán. Kentucky chiu lāi seng-sán ê chū-tōng-chia kap tho͘-lá-kuh sò͘-liōng pâi Bí-kok kok chiu ê tē-4 miâ. Ford, Chevrolet, Cadillac, Lincoln, Toyota téng chhiúⁿ-siong lóng ū sán-phín tī chia teh chè-chō.[9] Chiàu 2015 nî ê chu-liāu, pún chiu siāng-chē lâng chò ê khang-khòe sī chè-chō-gia̍p.[10]

Kau-thong[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kentucky sī Bí-kok 6 tiâu khòa-chiu kong-lō͘ keng-kòe ê só͘-chāi, pau-koat I-24, I-24, I-64, I-65, I-69, I-75.

Chham-khó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. "Kentucky State Symbols". Kentucky Department for Libraries and Archives. goân-loē-iông tī July 31, 2007 hőng khó͘-pih. November 29, 2006 khòaⁿ--ê. 
  2. 2.0 2.1 "Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2015" (CSV). U.S. Census Bureau. December 26, 2015. December 26, 2015 khòaⁿ--ê. 
  3. 3.0 3.1 "Elevations and Distances in the United States". United States Geological Survey. 2001. goân-loē-iông tī October 15, 2011 hőng khó͘-pih. October 21, 2011 khòaⁿ--ê. 
  4. 4.0 4.1 Elevation adjusted to North American Vertical Datum of 1988.
  5. "Kentucky - People - Race and Hispanic Origin". QuickFacts. United States Census Bureau. 2017-01-15 khòaⁿ--ê. 
  6. Total Gross Domestic Product by State for Kentucky, FRED.
  7. "2007 Rankings of States and Counties". bamabeef.org. goân-loē-iông tī May 4, 2006 hőng khó͘-pih. May 1, 2007 khòaⁿ--ê. 
  8. "Corn Production Detective" (PDF). National Council on Economic Education. goân-loē-iông (PDF) tī June 5, 2007 hőng khó͘-pih. May 3, 2007 khòaⁿ--ê. 
  9. "Kentucky | Trade and Industry Development". Tradeandindustrydev.com. November 28, 2012 khòaⁿ--ê. 
  10. "Major industries with highest employment, by state, 1990-2015". Bureau of Labor Statistics. U.S. Bureau of Labor Statistics. 2016-08-05. 2017-01-23 khòaⁿ--ê.