Mê-ông-chheⁿ

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Mê-ông-chheⁿ ⯓
Hoat-kiàn
Hoat-kiàn-chiá Clyde W. Tombaugh
Hoat-kiàn tē-tiám Lowell Observatory
Hoat-kiàn ji̍t-chí February 18, 1930
Miâ-hō
MPC miâ-hō (134340) Pluto
Hō-miâ iû-lâi
Pluto
Kúi-tō sèng-chit
Goân-kî J2000
Earliest precovery date August 20, 1909
Aphelion
  • 49.305 AU
  • (7.37593 billion km)
  • February 2114
Kīn-ji̍t-tiám
  • 29.658 AU
  • (4.43682 billion km)
  • (September 5, 1989)
  • 39.482 AU
  • (5.90638 billion km)
Lî-sim-lu̍t 0.2488
  • 247.94 years
  • 90,560 d
366.73 days
4.743 km/s
14.53 deg
Khi-pêng
  • 17.16°
  • (11.88° to Sun's equator)
110.299°
113.834°
Known satellites 5
Bu̍t-lí sèn-chit
Dimensions 2,376.6±1.6 km (observations consistent with a sphere, predicted deviations too small to be observed)
Pêng-kin poàn-kéng
  • 1,188.3±0.8 km
  • 0.1868 Earths
Píⁿ-pêⁿ-lu̍t <1%
  • 1.779×107 km2
  • 0.035 Earths
Thé-chek
  • (7.057±0.004)×109 km3
  • 0.00651 Earths
Chit-liōng
  • (1.303±0.003)×1022 kg
  • 0.00218 Earths
  • 0.177 Moons
Pêng-kin bi̍t-tō͘
1.854±0.006 g/cm3
  • 0.620 m/s2
  • 0.063 g
1.212 km/s
Hêng-chheⁿ chū-choán chiu-kî
  • 6.387230 d
  • 6 d, 9 h, 17 m, 36 s
Chhiah-tō chū-choán sok-tō͘
47.18 km/h
122.53° (to orbit)
Pak-ke̍k chhiah-keng
132.993°
Pak-ke̍k chhiah-hūi
−6.163°
Hoán-siā-lu̍t 0.49 to 0.66 (geometric, varies by 35%)
Piáu-bīn un-tō͘ siōng-kē pêng-kin siōng-koân
Kelvin 33 K 44 K (−229 °C) 55 K
13.65 to 16.3
(mean is 15.1)
−0.7
0.06″ to 0.11″
Tāi-khì-khoan
Piáu-bīn ap-le̍k
1.0 Pa (2015)
Thé-chek cho͘-sêng Chek-sò͘, methane, it-sng-hoà thoàⁿ-sò͘

Mê-ông-chheⁿ (冥王星; Eng-gí: Pluto; hû-hō: ⯓,[1]♇[2]) sī thài-iông-hē khah goā-khaú-pêng ê 1 lia̍p chheⁿ-thé (celestial body). 1930 nî hông hoat-hiān, tòng-chò 1 lia̍p he̍k-chheⁿ. I ê kúi-tō kap pa̍t lia̍p he̍k-chheⁿ bô kâng, ke chin chhu, ū-sî-á koh phēng Hái-ông-chheⁿ khah oá Ji̍t-thaû. 1978 nî chhoē tio̍h i siōng toā lia̍p ê oē-chheⁿ Charon, 2005 nî koh chhoē tio̍h lēng-goā 2 lia̍p khah sè lia̍p ê oē-chheⁿ Nix kap Hydra. Kok-chè Thian-bûn Chó͘-ha̍p (IAU) tī 2006 nî 8 goe̍h thong-koè kā Mê-ông-chheⁿ ê tē-ūi ùi he̍k-chheⁿ kàng-ki̍p kàu é-he̍k-chheⁿ (dwarf planet). [1]

Kap pa̍t lia̍p he̍k-chheⁿ sio pí-phēng, Mê-ông-chheⁿ ke chin sè lia̍p, kúi-tō mā chin bô sio-siâng, beh án-choáⁿ kā tēng-ūi chāi-lâi lóng ū cheng-gī. Ná lâi ná chē lâng tông-ì i sī chú-iàu ê he̍k-chheⁿ, iū-koh sī chhù-iàu ê he̍k-chheⁿ. Mê-ông-chheⁿ mā sǹg sī Hái-ông-chheⁿ goā chheⁿ-thé (trans-Neptunian object), in-ūi 2005 nî 7 goe̍h 31 chhoē tio̍h 1 lia̍p Hái-ông-chheⁿ goā chheⁿ-thé 2003 UB313, phēng Mê-ông-chheⁿ koh-khah toā lia̍p.

2015 nî, NASA ê thài-khong-chûn New Horizons óa kīn Mê-ông-chheⁿ, hip liáu iú-sú í-lâi pún chheⁿ siāng chheng-chhó ê siòng-phìⁿ, jî-chhiá hoat-hiān Mê-ông-chheⁿ ê ti̍t-kèng pí goân-lâi só͘ thui-chhek koh khah khoah 80 kong-lí ū[3].

Chham-khó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. JPL/NASA (2015-04-22). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. 2022-01-19 khòaⁿ--ê. 
  2. John Lewis, pian. (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 pán.). Elsevier. p. 64. 
  3. Pluto: What have we learned so far?. BBC. 2015-07-15.

Goā-pō͘ liân-kiat[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Thài-iông-hē
Chheⁿ: Ji̍t-thâu
He̍k-chheⁿ: Chúi-chheⁿ | Kim-chheⁿ | Tē-kiû | Hóe-chheⁿ | Bo̍k-chheⁿ | Thó͘-chheⁿ | Thian-ông-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ
É-he̍k-chheⁿ: Ceres | Mê-ông-chheⁿ | Haumea | Makemake | Eris
Sió-bu̍t-thé: Sió-he̍k-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ goā chheⁿ-thé | Tn̂g-boé-chheⁿ
Oē-chheⁿ: Goe̍h-niû | Hoé-chheⁿ ê | Bo̍k-chheⁿ ê | Thó͘-chheⁿ ê | Thian-ông-chheⁿ ê | Hái-ông-chheⁿ ê
Tīn: Sió-he̍k-chheⁿ-toà | Kuiper-toà | Sàn-loān îⁿ-poâⁿ | Oort-hûn
Chhiáⁿ chham-khó thian-bûn bu̍t-thé, thài-iông-hē ê chheⁿ-thé lia̍t-toaⁿ, chiàu poàⁿ-kèng pâi iah sī chiàu chit-liōng pâi