Saisiyat-cho̍k

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...

Saisiyat-cho̍kTâi-oân ê 1-ê goân-chū-bîn-cho̍k, in khiā tī Sin-tek kap Biâu-le̍k 2-ê koān kap-kài ê soaⁿ-khu. Hām Tayal-cho̍k sǹg sī chhù-piⁿ. Ū thôan-soat kóng Saisiyat-cho̍k ê chó·-kong-á bat ùi Tōa-pà-chiam-soaⁿ (大霸尖山) kháu-soaⁿ chian-sóa khì Tōa-ô· (大湖) kap Biâu-le̍k hit hū-kīn, āu--lâi chiah sóa lâi lâm-pêng.

Saisiyat í Giâ-kang-kè-soaⁿ (鵝公髻山) hām Hôaiⁿ-pêⁿ-pōe-soaⁿ (橫平背山) ê soaⁿ-lêng, hun-chò lâm pa̍k 2-kûn.

Pak-Saisiyat khiā tī Sin-tek Ngó͘-hong-hiong (五峰鄉) Tōa-e̍h-siā (大隘社) ê Shipaii (十巴兒), Shigao (夏埔) kap Pilai (碑萊).

Lâm-Saisiyat khiā tī Biâu-le̍k-kōan Lâm-chng-hiong (南庄鄉) Tang-hô-chhun (東河村) ê Walu (瓦羅), Kalawan (卡拉灣), Hông-lâi-chhun (蓬萊村) ê Pakasan (巴卡散), Amisi (阿米希), Thài-an-hiong (泰安鄉) Gím-chúi-chhun (錦水村) ê Pakali (巴卡利), Malin (馬陵), Invawan (坑頭), kap Sai-thâm-hiong (獅潭鄉) ê Pah-siū-chhun (百壽村). Siōng-chhut-miâ ê Pas-taai (矮靈祭) ê tē-tiûⁿ Hiàng-thian-ô· (向天湖) tō-sī tī Tang-hô-chhun.

Hiān-chhú-sî Biâu-le̍k-kōan Lâm-chng-hiong ê cho̍k-lâng siōng-chē, tōa-hūn tī Tang-hô, Hông-lâi kap Lâm-kang (南江) chit 3-ê chhun, hū-kīn tòa Kheh-lâng. Koh-lâi chiah-sī Sin-tek-kōan ê Ngó·-hong-hiong, Sin-tek-kōan ê Tek-tang-tìn (竹東鎮) mā ū tòa Saisiyat-cho̍k ê lâng.

Saisiyat-cho̍k siū-tio̍h Tayal-cho̍k chin-tōa ê éng-hióng, mā ū chhiah-o·-a-chhùi ê hong-sio̍k. In sī pē-hē-siā-hōe, siōng chhut-miâ ê tō sī pas-taai ê chè-lé.

Kàu 2003-nî ê thóng-kè chu-liāu ûi-chí, Saisiyat-cho̍k ū chha-put-to 5,000-gōa lâng.

Cho̍k-kûn siāu-kài[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k khiā tī Tayal-cho̍k kap Hak-ngìn ( Hak-kâ-ngìn, Kheh-lâng ) tiong-kan, ūi-tio̍h beh seng-o̍ah, kap chit-2-ê tōa-cho̍k-kûn saⁿ-lo̍h-láu, Saisiyat-cho̍k-lâng tōa-hūn ē-hiáu kóng Tayal-gí kap Hak-fa ( Kheh-ōe ), sīm-chì ēng chit-2-chióng gí-giân chò pō·-pêng teh kóng ê ōe. Mā in-ūi án-ne in ka-tī ê bó-gí mā lâi siū-tio̍h éng-hióng.

Bīn-tùi gōa-lâi kiông-sè ê bûn-hòa, téng-chúi ê cho̍k-lâng tùi thôan-thóng ê chè-lé ke chin pó-sioh, kā chiâⁿ-chē gōa-lâi le̍k-liōng phah-chhut-láng-gōa, hō· Saisiyat-cho̍k ê chè-lé ē-tàng chiâu-chn̂g lâu--lo̍h-lâi. Saisiyat-cho̍k mā-sī Tâi-oân ê gôan-chū-bîn-cho̍k lāi-té, chió-sò· thang kā chè-lé gôan-té ê khóan-sek pó-lâu--lo̍h-lâi ê cho̍k-kûn.

Chi̍t-ē kóng-tio̍h Saisiyat-cho̍k, chin-chē lâng tō ē siūⁿ-tio̍h sîn-pì, oh-tit liáu-kái ê Pas-taai chè-lé. Pas-taai chè-koa chin pháiⁿ o̍h, kan-taⁿ chit-má Hàn-sèⁿ sèⁿ Chu (朱) ê cho̍k-lâng ē-hiáu kui-thò ê chè-koa, só·-í ta̍k-pái Pas-taai lóng sī hō· Hàn-sèⁿ sèⁿ Chu ê tiúⁿ-ló chò chú-chè.

Jī-sèⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k ê jī-sèⁿ chin te̍k-sû, in sī the̍h tōng-bu̍t, si̍t-bu̍t hām chū-jiân hiān-siōng lâi chò sī-cho̍k ê tô·-têng (totem), āu--lâi Kok-bîn-tóng chèng-hú ngē kā in kái Hàn-sèⁿ, in mā kā chit-ê koan-liām ēng tī Hàn-sèⁿ. Pí-lūn-kóng: Hàn-sèⁿ sèⁿ "Hong" (風) ê cho̍k-lâng, ū thôan-soat in ê chó·-kong-á sī hong ê hō·-sû. Nā Hàn-sèⁿ sèⁿ "Ji̍t" (日)--ê, in sī sîn-ōe thôan-soat lāi-té, ēng chìⁿ siā ji̍t-thâu ê eng-hiông ê kiáⁿ-sun. Hàn-sèⁿ sèⁿ "Kiong" (芎) ê lâng, sī khah-chá tòa tī khu-ná-hoe chhiū-nâ-á lāi-té ê lâng. ( Khu-ná-hoe mā kiò-chò kiú-kiong. )
Hiān-chhú-sî Saisiyat-cho̍k lóng-chóng ū 15-ê jī-sèⁿ, hun-chò 5-ê liân-cho̍k, liân-cho̍k lāi-té sī bē-sái saⁿ-kè-chhōa--ê. Chhin-chhiūⁿ Tiō (趙), Tāu (豆), Si (絲) kap Sai (獅) 4-sèⁿ tō sio̍k-tī kāng 1-ê liân-cho̍k. Bē-sái saⁿ-kè-chhōa. Chò Pas-taai ê sî-chūn, mā ē-tàng khòaⁿ ē chhut--lâi, Saisiyat-cho̍k-lâng tùi ka-cho̍k sêng-ôan chin tùi-tiōng.

Chia̍h-mi̍h[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k chú-iàu chia̍h , lēng-gōa chia̍h tai-á-bí, han-chî, hoan-be̍h, soaⁿ-ō·-á, soaⁿ-kó·-lēng ( soaⁿ--ni̍h ê chhài-tāu ) kap chhiah-tāu-á chò hù-si̍t. In in-ūi khiā tī iá-chhài chhut-put-chīn ê soaⁿ--ni̍h, thôan-thóng liāu-lí lāi-té, ū chiâⁿ-chē iá-chhài, pí-lūn soaⁿ-tâng-o kap soaⁿ-ti-bah tō-sī in te̍k-sû ê chhài-sek.

Thôan-thóng bûn-hòa[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chhiah-o·-a-chhùi[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k kap Tayal-cho̍k kāng-khóan mā ū chhiah-o·-a-chhùi ê hong-sio̍k. Cha-po·-gín-á nā tńg-tōa-lâng, tō tī thâu-hia̍h kap ē-hâi chhiah 1-choā hoe-jī. Cha-bó-gín-á kan-taⁿ chhiah tī thâu-hia̍h, bô-chhin-chhiūⁿ Tayal-cho̍k sī kā khoah-bīn v-jī-hêng ê hoe-jī chhiah tī 2-pêng chhùi-phé.
Cha-po·-lâng nā ū thâi kòe 2-ê lâng-thâu--ê, tō ē koh tī heng-khám tò-pêng leng ē-kha ê pín-á-kut chhiah 1-chōa hoe-jī, thâi kòe 2-ê lâng-thâu--ê, chiah koh tī chiàⁿ-pêng leng ē-kha pín-á-kut chhiah lēng-gōa 1-chōa, chiàu chit-ê gôan-chek koh ka.

Sī-cho̍k ê thúi-thâu lêng-long-á kap keng-kah kî-á[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k ū 2-hāng mi̍h-kiāⁿ tāi-pái in ê sī-cho̍k: thúi-thâu lêng-lóng-á kap keng-kah kî-á.
Thúi-thâu lêng-long-á sī Saisiyat-cho̍k chiah ū ê ga̍k-khì. Sī ēng tek-kóng kap ì-jîn ê kóe-chí chò--ê. Chò Pas-taai ê sî-chūn, ta̍k-ê sī-cho̍k ē chhe 1-ê lâng phāiⁿ thúi-thâu lêng-long-á se̍h chè-tiûⁿ thiàu-bú.
Chit-má ū chi̍t-kóa thúi-thâu lêng-long-á í-keng ēng tâng-kóng tāi-thè tek-kóng.
Keng-kah kî-á mā-sī tāi-piáu ta̍k-ê sī-cho̍k, lâm-Saisiyat-cho̍k kap pak-Saisiyat-cho̍k ê kî-á khóan-sek bô-kâng. Sù-siông kî-á sī hō· cha-po·-lâng lâi kng lâi giâ, ná se̍h chè-tiûⁿ kiâⁿ. Keng-kah kî-á téng-bīn ū siá ka-cho̍k ê jī-sèⁿ.

Siā-hōe kap kî-thaⁿ hong-bīn[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Saisiyat-cho̍k ê siā-hōe sī pē-hē-siā-hōe ê sī-cho̍k cho·-chit, ta̍k-ê sī-cho̍k lóng ū in ka-tī ê tô·-têng kap siōng-teng-bu̍t. In cho̍k ū khih-khí (缺齒) ê hong-sio̍k, sī ióng-kám kap tōa-bú-lang-chèng ê ì-sù.
Seng-sán ê hong-bīn í-keng ùi iû-choh (游作) piàn-chò kò·-tēng tē-tiûⁿ choh-chhân kap nâ-gia̍p (林業) ê khóan-sek.
2-tang 1-pái ê Pas-taai sī siōng-chú-iàu ê chè-lé, sī cho̍k lāi-té ê tōa-tāi-chì.


Saisiyat-cho̍k tùi chè-lé ê khang-khòe hun kah chiâⁿ chhin-chhó. Ta̍k-khóan chè-lé ū bô-kāng sèⁿ ê tiúⁿ-ló lâi chú-chhî. Chiah-ê kui-tēng, sī ùi cho̍k--ni̍h ê sîn-ōe kap le̍k-sú keng-giām lâi--ê.

Chú-iàu ê chè-lé[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Pitaza[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tī sì-go̍eh ê sì-chūn chò, chú-chè tī bó·-1-kang pòaⁿ-me hoan-tiám liáu-āu, ka-tī tī chìn-chêng kéng hó ê 1-tè tē chhah 1-ki hm̂-chháu, ba̍k-chiu kheh-kheh, kā tai-á-bí chí iā lo̍h chhân-tē, chè-lé tō chò soah. Chè-lé ê hē-hāng sī beh kiû hó-nî-tang, hiān-chhú-sî kan-taⁿ Hiàng-thian-ô· iáu ū chit-ê chè-lé.

Pas-vake[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Che sī chè-pài chó·-lêng ê lé. Chò chè-lé ê hit-kang, ka-cho̍k ê tiúⁿ-ló ē ùi chó·-kong-á ê lang-á lāi-té the̍h 1-ê chiú-au-á, thîn pe̍h-tê, ēng kí-cháiⁿ ù-chúi, khì bak chāi-tiûⁿ ta̍k-ê ka-cho̍k ê lâng ê chhùi-tûn. Ū chiap-siū chit-ê lé ê lâng chiah-sī ka-cho̍k lāi-té ê lâng, só·-í tú chhōa-ji̍p-mn̂g ê sim-pū kap tú chhut-sì ê âng-eⁿ-á lóng tio̍h tńg-lâi chham-ka. Nā bô-kāng sèⁿ, bô-kāng-cho̍k--ê sī bē-sái chaī-tiûⁿ--ê. In-ūi án-ne, Pas-vake mā ū ka-cho̍k ê jīn-tēng ê lō·-iōng, thàu-kòe chè-lé sin ê sêng-ôan tō thang ka-ji̍p ka-cho̍k.
Chè-lé ê sî-kan bô-it-tēng, ē ū 2-ê tiúⁿ-ló chú-chhî, kā chhah ti-bah, liâm-ko-á ê seng-lé chah khì chhù āu ê khang-tē kiâⁿ chè. Seng-lé hun-chò 2-hūn, ǹg tang-pêng--ê sī hō· hó ê lêng, nā ǹg sai--ê sī hō· chhiⁿ-chhioh-sí ê lêng.

Pas-taai[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chiáⁿ chham-khó Pas-taai ê soat-bêng.