Tiong-hôa Bîn-kok Kok-koa

Che sī chit-phiⁿ bē-bái ê bûn-chiuⁿ. Tiám chia chò chìn-chi̍t-pō͘ ê liáu-kái.
Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...

Tiong-hôa Bîn-kok Kok-koa
中華民國國歌
Zhōnghuá Mínguó guógē

Ga̍k-phó͘

National  Tiong-hoâ Bîn-kok ê kok-koa
Koa-sû Sun E̍k-sian, 1924[chù 1]
Im-ga̍k Thiâⁿ Bō͘-ûn, 1928
Khai-sí 1930 (teh Tiong-kok tāi-lio̍k)
1945 (ten Tâi-oân)
Kiat-sok 1949 (teh Tiong-kok tāi-lio̍)

Im-ga̍k chhì-thiaⁿ
noicon
Sun Bûn siá--ê N̂g-po͘ Kun-koaⁿ ha̍k-hāu (黃埔-) Hùn-sû (訓詞)

Pún bûn chí 1937 nî khí--ê Tiong-hoâ Bîn-kok kok-koa. Khah chá--ê chhiáⁿ khoàⁿ Tiong-kok kok-koa

Taⁿ--ê Tiong-hoâ Bîn-kok Kok-koaSun Tiong-san kah in bō͘-liâu (幕僚) chok-sû, Thiâⁿ Bō͘-ûn (程懋筠) chok-khek. Pa̍t-miâ Sam-bîn Chú-gī Koa, mā-sī Tiong-kok Kok-bîn-tóng--ê tóng-koa (黨歌).[1]

1937 nî chèng-sek kéng kok-koa í-chêng, hông khoàⁿ-choè Tiong-hôa Bîn-kok kok-koa--ê ū Kheng-hûn koa (卿雲歌), Tiong-hôa Hiông-li̍p Ú-tiū Kan (中華雄立宇宙間) téng koa-khek.

Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]

1912 nî, Tiong-hôa Bîn-kok Lîm-sî Chèng-húLâm-kiaⁿ sêng-li̍p, Kàu-io̍k Chóng-tiúⁿ (-總長) Chhòa Gôan-pôe (蔡元培) tùi kong-chiòng teng-kiû kok-koa, lo̍h-boé kéng Ngó͘-kî Kiōng-hô Koa (五旗共和歌) chò lîm-sî kok-koa, iû Sím Un-hu (沈恩孚) chok-sû, Sím Phêng-liân (沈彭年) chok-khek; [2] Āu--lâi Pak-iûⁿ Chèng-hú (北洋政府) bat sian-āu ēng nn̄g pán--ê Kheng-hûn-koa chò kok-koa.

1924 nî 6 goe̍h 16 ji̍t, Sun BûnKńg-chiu N̂g-po͘ Lio̍k-kun Kun-koaⁿ Ha̍k-hāu (黃埔-) khai-ha̍k tián-lé tùi su-seng hoat-piáu hùn-sû (訓詞), iû Tiong-kok Kok-bîn-tóng tóng-0ân Ô͘ Hàn-bîn (胡漢民), Tè Kùi-tô (戴季陶), Liāu Tiōng-khái (廖仲愷), Siō Gôan-chhiong (邵元沖) tàu pian. Chit phiⁿ kiò-chò "N̂g-po͘ Kun-hāu Hùn-sû", in-ūi Sun Tiong-san sī Tiong-kok Kok-bîn Tóng Chóng-lí (-總理), mā kiò "Chóng-lí Hùn-sû".

1928 nî pak-hoa̍t (北伐) soah, lâm-pak thóng-it liáu-āu, Tè Thôan-hiân (戴傳賢) kiàn-gī kā N̂g-po͘ Kun-hāu Hùn-sû soán-chò Tiong-kok Kok-bîn Tóng tóng-koa koa-sû. Keng Tiong-kok Kok-bîn Tóng Tiong-iong Siông-bū Úi-oân-hoē (-常務委員會) thong-koè āu, khai-sí teng-soán ga̍k-phó͘. Thiâⁿ Bō͘-ûn--ê khek soah-boé tio̍h tē-it, ia̍h the̍h-tio̍h gîn-oân (銀圓) 500 kho͘--ê chióng-kim. Hit sî Lâm-kiaⁿ Kim-lêng Tāi-ha̍k (金陵-) kap Kok-li̍p Tiong-iong Tāi-ha̍k--ê ha̍k-seng mā chāi-tiûⁿ chhì chhiùⁿ, chok-chiá mā ka-kī tī Tiong-iong Kóng-pò Tiān-tâi ián-chhiùⁿ hòng-sàng.[3]1929 nî 1 goe̍h 10 ji̍t, Siông-bū Úi-oân-hoē koat-gī kā Thiâⁿ Bō͘-ûn--ê soán-chò tóng-koa, in-ūi koa-sû lāi, ài-kok su-sióng chin chhiong-sēng, khek-tiāu mā hô-pêng, ū-la̍t, ū bîn-cho̍k ì-sek. 1930 nî 3 goe̍h 24 ji̍t, Hêng-chèng-īⁿ hoat-lēng thong-kok (通國), tī kok-koa chè-chō chêng, it-poaⁿ chū-hoē lóng chhiùⁿ chit tiâu tóng-koa, lâi koân (權) kok-koa. Khíl-thâu chí ū koa-khek soân-lu̍t, bô hô-siaⁿ (和聲) kap phoāⁿ-chàu. Chèng-sek pan-pò͘ liáu, Siau Iú-mûi (蕭友梅), Tiō Goân-jīm (趙元任), N̂g Chū (黃自) bat kā i siá phoāⁿ-chàu kah hô-siaⁿ. [3] Thiâⁿ Bō͘-ûn chhòng-chok ga̍k-phó͘--ê sî, pún-té lia̍h-chò bô joā hó tio̍h tàn-tiāu. In bó͘ tī chóa-láng chhoē-tio̍h liáu-āu kià-khì pí-sài, soah tio̍h koan-kun.

Āu--lâi, û-lūn (輿論) siūⁿ N̂g-po͘ Kun-hāu Hùn-sû sī the̍h-lâi bián-lē (勉勵) Kok-bîn-tóng tóng-oân niā, boē-tàng tài-piáu kok-ka, só͘-í Kàu-io̍k-pō͘ tio̍h tùi-goā teng-kiû kok-koa koa-sû. Kàu 1931 nî 6 ge̍h chí, tâu-kó--ê iok 1,700 lâng, koa-sû 2,000 goā siú, chóng--sī chē kái sím-cha āu, bô poàⁿ tiâu soán--chhuài. 1936 nî, Kok-bîn Chèng-hú sêng-li̍p "Kok-koa Pian-chè (編製) Gián-kiù Úi-oân-hoē", choan pau-lám kok-koa pian-chè kap gián-kiù--ê tāi-chì, mā chèng-sek teng-pò teng-kiû kok-koa koa-sû[4], Soah-bé úi-oân-hoē kiàn-gī ēng N̂g-po͘ Kun-hāu Hùn-sû chò kok-koa, in-ūi hùn-sû chiok-chiok piáu-bêng kek-bēng kiàn-kok cheng-sîn, m̄-nā ha̍h Tiong-hôa Bîn-cho̍k--ê le̍k-sú bûn-hoà, mā tāi-piáu Tiong-hoâ bîn-kok--ê kiàn-kok cheng-sîn. 1937 nî 6 goe̍h 3 ji̍t, Tiong-kok Kok-bîn-tóng Tiong-iong Siông-bū Úi-oân-hoē thong-koè kā tóng-koa soán-chò kok-koa, tī kâng-nî 6 goe̍h 21 ji̍t keng Kok-bîn Chèng-hú kong-pò͘ si̍t-hêng, kok-koa tio̍h khak-tēng--ah.[5]

Kin-kù 1989 nî kàu 2005 nî--ê Tiong-hoâ Bîn-kok Nî-kàm (-年鑒) Eng-gí-pán, Tiong-hoâ Bîn-kok Kok-koa bat tī 1936 nî Hā-kùi Olympia Ūn-tōng-hoē tòng-soán sè-kài siōng-hó kok-koa, [6][7] Tān-sī chit ê kì-chài kám tek-khak, ū bē-chió tio̍h cha-chèng--ê gí-tiám.[8]

Kok-koa le̍k-sú nî-pió[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Koa-sû[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Goân-bûn (Bûn-giân-bûn) Hàn-gí Pheng-im Tha̍k-im (Bûn-giân-im) Hoan-e̍k
三民主義 吾黨所宗
以建民國 以進大同
咨爾多士 為民前鋒
夙夜匪懈 主義是從
矢勤矢勇 必信必忠
一心一德 貫徹始終
Sānmín zhǔyì, wú dǎng suǒ zōng;
Yǐ jiàn Mínguó, yǐ jìn dàtóng.
Zī ěr duōshì, wèi mín qiánfēng;
Sùyè fěi xiè, zhǔyì shì cóng.
Shǐ qín shǐ yǒng, bì xìn bì zhōng;
Yì xīn yì dé, guànchè shǐ zhōng.
Sam-bîn chú-gī, ngô͘-tóng só͘-chong,
í kiàn Bîn-kok, í chìn tāi-tông.
Chu ní to-sū! Ûi bîn chiân-hong,
siok-iā húi-hāi, chú-gī sī chiông.
Sí khîn sí ióng, pit sìn pit tiong,
it-sim it-tek, koàn-thiat sú-chiong.
Sam-bîn Chú-gī sī lán-ê tóng/lán-lâng[9] só͘ hōng-hêng (奉行)--ê,
lâi kiàn-li̍p Tiong-hoa Bîn-kok, chìn-chêng kàu tāi-tông--ê kéng-kài.
Ah! Lín chia choē-choē--ê chì-sū (志士), sī jîn-bîn--ê thâu-tīn,
mê-ji̍t m̄ thang pîn-tōaⁿ, kin-toè chit-ê chú-gī.
Chiù-chōa ài kut-la̍t, ài ióng-kám; tiāⁿ-tio̍h ài sìn-si̍t, ài tiong-sêng.
Tùi thâu kàu boé, tông-sim si̍t-hêng Sam-bîn Chú-gī!

Sú-iōng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kiâⁿ seng/kàng Tiong-hoa Bîn-kok kok-kî tián-lé sî, tī seng/kàng-kî chìn-chêng tio̍h ài chhiùⁿ kok-koa, ia̍h tī seng/kàng-kî--ê sî chàu-ga̍k Tiong-hôa Bîn-kok Kok-kî Koa. Tiong-hoâ Bîn-kok tī 1991 nî 6 go̍eh 29 ji̍t hùi-tî Ûi-kéng-ho̍at-hoat (違警罰法) chêng, kui-tēng thiaⁿ-tio̍h chhiùⁿ-kok-koa sî, bô khiā leh piáu-kèng-ì--ê, hoa̍t 20 gîn-oân (sin-tâi-phiò 60 kho͘) í-hā hoa̍t-hoân (罰鍰) ah sin-kài (申誡).

1949 nî Tiong-hoâ Bîn-kok Chèng-hú poaⁿ kàu Tâi-oân, kok-koa kàu taⁿ mā koh teh ēng. Khah-chá tiān-iáⁿ-īⁿ pàng tiān-iáⁿ chêng, ài pàng kok-koa--ê iáⁿ-phìⁿ, kàu 1990 nî-tāi chiah chiām-chiām chhú-siau (ùi chêng Gî-lân-koān-tiúⁿ Tân Tēng-lâm (陳定南) tī 1989 nî soan-pò͘ khai-sí); tiān-tâi tī pòaⁿ-mî 12 tiám chiàⁿ pò-sî liáu-āu, ài pàng kok-koa, chit-má mā m̄ bián. Lāu 3 tâi (老 3 台) ta̍k-kang mā tī hòng-sàng chiat-bo̍k chêng seng pò͘ kok-koa, 1990 nî-tāi í-chêng mā ē phah "Chàu (奏) kok-ka sî chhiáⁿ î-chhî siok-chēng (維持肅靜)"--ê chèng-lēng soan-tō jī-khah (-字卡), taⁿ mā chhú-siau. Kok-koa koa-sû mā ū chiâⁿ chē nî hông siu kah kok-tiong kok-bûn khò-pún lâi kà [10], ia̍h hiān-chāi toā-poàⁿ kan-ta tī im-ga̍k khò-pún ū niā.

Cheng-gī[siu-kái | kái goân-sí-bé]

In-ūi Tiong-hoâ Bîn-kok Kok-koa--ê koa-sû bat sī Kok-bîn-tóng tóng-kun (黨軍) ha̍k-hāu (N̂g-po͘ Kun-hāu) khai-ha̍k sî hùn-sī--ê bûn-chiuⁿ kiam Tiong-kok Kok-bîn-tóng--ê tóng-koa, ū-lâng khoàⁿ-chò sī í-chá tóng-kok (黨國) bô hun sî só͘ lâu--lo̍h-lâi--ê, tio̍h pâi-thek (排斥), chin chē lâng bô ài chhiùⁿ chit tiâu koa. Bîn-chú Chìn-pō͘ Tóng chip-chèng--ê koān-chhī toā-poàⁿ ēng chéng-chéng lí-iû thêng-pān goân-tàn (元旦)--ê seng-kî kap chhiùⁿ kok-koa tián-lé, ah tī chhiùⁿ--ê sî thiàu-koè "ngô͘-tóng só͘ chong" (吾黨所宗) hit toāⁿ. Bîn-kan pêng-sò͘ hán-tit chhiùⁿ, sīm-chì m̄ chai koa-sû--ê ì-sù.

Jî-chhiáⁿ, koa-sû thâu-kù--ê "ngô͘-tóng" (吾黨), sui-bóng kù soàⁿ-téng sû-tián Hàn-tián (漢典), ū "lán", ia̍h-sī "gún kâng-hiong"--ê ì-sù, tān-sī mā thang chí "lán-ê chèng-tóng" (Kok-bîn-tóng),[11] tì-kàu siū-tio̍h bu̍t-gī (物議).

Chù-sek[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. Adapted from a speech.

Chù-kái[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. "國歌的由來". Tiong-kok Kok-bîn-tóng. 2009-03-02 khòaⁿ--ê. (Koaⁿ-oē)
  2. "第一首國歌 非現今三民主義歌". Ōng-pò (旺報). 20110719. 20121226 khòaⁿ--ê.  Text "Lîm Chong-sēng (林琮盛)" ignored (help)(Koaⁿ-oē)
  3. 3.0 3.1 Lí Sū-chiau (李士釗) pian-e̍k (1947). 聯合國歌集 (ēng Hôa-gí). Siong-hái Káu-io̍k Su-tiàm. p. 20. (Koaⁿ-oē)
  4. "國史館數位典藏計畫 > 中華民國國旗與國歌史料". (Koaⁿ-oē)
  5. "國史館 > 修纂研究 > 認識中華民國 > 國家符號". (Koaⁿ-oē)
  6. Chu Mûi-lē (朱梅麗). "The Republic of China Yearbook--Taiwan 2001". Government Information Office. goân-loē-iông tī 2011-6-6 hőng khó͘-pih.  Cite uses deprecated parameter |coauthors= (help) (Eng-gí)
  7. "Berlin Summer Olympics, 1936". (Eng-gí)
  8. "賈忠偉觀點:中華民國國歌到底有沒有在1936年柏林奧運得獎?". Hong-thoân-mûi (風傳媒). 2018-11-18. 2024-02-10 khòaⁿ--ê. 
  9. "吾黨" (Ngô͘-tóng) thang hoan-chò "lán-ê tóng" a̍h-sī "lán-lâng", chhiáⁿ khoàⁿ #Cheng-gī toāⁿ.
  10. 五甲國中學習加油站 Archived 2007-03-20 at the Wayback Machine. (Koaⁿ-oē)
  11. "词语"吾党"的解释 汉典 zdic.net". 20131225 khòaⁿ--ê. (Koaⁿ-oē)

Chham-khó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Goā-kháu liân-kiat[siu-kái | kái goân-sí-bé]