Un-tài ú-lîm
Un-tài ú-lîm sī chiam-hio̍h-chhiū (coniferous) a̍h-sī khoah-hio̍h-chhiū (broadleaf) ûi-chú ê sim-lîm, chhut-hiān tī tiong-kan hūi-tō·, chē hō·-chúi ê tē-tài. Un-tài ú-lîm ū kúi-hāng-á te̍k-sek hām kî-thaⁿ ê un-tài sim-lîm bô siâng:
- Hō·-chúi liōng chē: siāng chió 1 tang lo̍h 2000 chì 3000 mm (siông-sè jōa chē khoàⁿ hūi-tō·). Hō·-chúi it-poaⁿ lâi chū kâm chē-ché chúi-hun ê hái-hong.
- Oá-kīn tōa hái: un-tài ú-lîm i-lāi kīn hái-iûⁿ ê bu̍t-lí tiâu-kiāⁿ lâi tiâu-chéng, khip-siu bô kāng kùi-cheh ê un-tō· piàn-hòa, thang î-chhî un-hô ê khì-un. Siong-tùi tāi-lio̍k-hêng khì-hāu ê tē-khu lâi kóng, un-tài ú-lîm pí-kàu ū khah un-hô ê koâⁿ-thiⁿ, chheng-liâng ê jo̍ah-thiⁿ. Chin chē un-tài ú-lîm joa̍h-thiⁿ chhiâng-chāi tà-bông; tng joa̍h ê sî, ē-tàng pang-chān sim-lîm î-chhî khah kē ê un-tō· kiam pó-liû khah chē chúi-hun.
- Khò soaⁿ: un-tài ú-lîm chhut-hiān tī soaⁿ-me̍h oá-kīn hái-hoāⁿ ê só·-chāi. Ǹg hái ê hit bīn soaⁿ-piah hō·-chúi te̍k-pia̍t chē.
Sui-bóng tē-kiû piáu-bīn ê un-tài sim-lîm iáu bē chió, un-tài ú-lîm choân sè-kài kan-taⁿ 7 ê tē-khu ū tè chhōe (hun-pō· tē-tô·):
- Pak Bí-chiu ê Thài-pêng-iûⁿ un-tài ú-lîm;
- Lâm Bí-chiu sai-lâm-pêng ê Valdivian kap Magellanic un-tài ú-lîm;
- O·-hái tē-khu tang-pêng ê Colchian ú-lîm (Türkiye kap Sakartvelo);
- Sin Jia̍t-lân-jia pak-pêng ê un-tài ú-lîm;
- Tasmania ê un-tài ú-lîm;
- Au-chiu sai-pak chhun ê chi̍t-kak-á-kiáⁿ;
- Ji̍t-pún sai-lâm-pêng chhun ê chi̍t-kak-á-kiáⁿ.
Un-tài ú-lîm ū-ê sī chiam-hio̍h-chhiū ûi-chú, mā ū khoah-hio̍h-chhiū ûi-chú--ê, he̍k-chiá sī 2 chióng thàu-lām. In chhut-hiān tī un-tài khoah-hio̍h hām lām-chéng sim-lîm í-ki̍p un-tài chiam-hio̍h sim-lîm chit 2 ê seng-thài-khu (Eng-gí: ecoregion).
Un-tài chiam-hio̍h ú-lîm pí jīn-hô kî-thaⁿ ê lio̍k-tē seng-thài hē-thóng chi-oān khah chē gia̍h ê seng-bu̍t-chit (Eng-gí: biomass). In ióng-chhī ê tōa-tōa-châng chhiū-bo̍k te̍k-pia̍t ū miâ-siaⁿ, bu̍t-chéng pau-koah: Giant sequoia (ha̍k-miâ: Sequoiadendron gigantea), Coast redwood (Sequoia sempervirens), Douglas-fir (Pseudotsuga menziesii), Sitka spruce (Picea sitchensis), Alerce (Fitzroya cupressoides) kap Kauri (Agathis australis).