Andorra
Andorra Kong-kok Principat d'Andorra | |
|---|---|
 kok-kî
 kok-hui
| |
|
Chu-kù: Virtus Unita Fortior "Chi̍p-tiong iu-tiám tō ē-tàng kèng-ka kiông-tāi" | |
|
Kok-koa: El Gran Carlemany "Úi-tāi ê Charlemagne" | |
.svg) | |
| Siú-to͘ kap siāng-tōa siâⁿ-chhī | Andorra la Vella |
| Koaⁿ-hong gí-giân | Catalunya-gí |
| Chèng-hú | tan-it-chè, gī-hoē-chè, kun-chú li̍p-hiàn, soán-kí kun-chú, jī-thâu chèng-tī |
• Kiōng-tông-kong | Joan Enric Vives Sicília & Emmanuel Macron |
• Tāi-piáu | Josep Maria Mauri & Patrick Strzoda |
• siú-siòng | Xavier Espot Zamora |
• Tāi-phêng-gī-hōe gī-tiúⁿ | Roser Suñé Pascuet |
| Li̍p-hoat ki-kò͘ | Tāi-phêng-gī-hōe |
| Bīn-chek | |
• Lóng-chóng | 467.63 km2 (180.55 sq mi) (tē 178 miâ) |
• chúi-he̍k (%) | 0.26 |
| Jîn-kháu | |
• 2020 nî kó͘-kè |
 77,543 (tē 203 miâ) |
• Bi̍t-tō͘ | 179.8/km2 (465.7/sq mi) (tē 71 miâ) |
| GDP (bêng-gī) | 2018 nî kó͘-kè |
• Lóng-chóng | $3.237 cha̍p-ek |
• Pêng-kin | $42,035 |
| Gini (2003 nî) |
27.21 kē |
| HDI (2019 nî) |
0.868 chin ko · tē 36 miâ |
| Hoè-pè | Euro (€) (EUR) |
| Sî-khu | UTC+1 (CET) |
• Hā-sî-kan (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Khui-chhia hong-hiòng | iū |
| Tiān-oē khu-hō | +376 |
| ISO 3166 tāi-hō | AD |
| Siōng-téng domain | .ad |
Andorra Kong-kok (Catalunya-gí: Principat d'Andorra) sī Au-chiu sai-lâm-pêng ê 1 ê chiâⁿ sè ê kong-kok ("thâu-lâng-kok"), khiā tī Pirineo Soaⁿ-lêng, giap tī Hoat-kok kap Se-pan-gâ tiong-kan. Andorra éng-koè ko·-li̍p, taⁿ hiān-chāi in-ūi koan-kong, kim-iông hoat-ta̍t--khí-lâi, ke chin hoân-hoâ.
Tē-lí[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Andorra ê tē-hêng khah chē sī koân soaⁿ, pêng-kin-koân ū 1,996 m, siāng koân kàu 2,946 m. Ū 3 ê soaⁿ-kok, kî-tiong 2 ê ha̍p chò tē-3-ê. Valira-hô ê chúi tùi hia lâu khì kah Se-pan-gâ.
Un-tài-hêng ê khì-hāu, m̄-koh in-ūi tī hái-poa̍t khah koân ê só·-chāi, koâⁿ-thiⁿ ê seh pí-kàu khah chē, joa̍h--lâng mā khah liâng--tām-po̍h-á.
Hêng-chèng tan-ūi[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Andorra siat 7 ê siā-lí, hō·-chò parròquies (tan-sò· parròquia):
Keng-chè[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Lông-gia̍p sī thoân-thóng ê keng-chè chu-goân. In-ūi Andorra ê thó·-tē kan-na 2% sek-ha̍p chèng-choh, che chú-iàu sī chhī cheng-siⁿ, te̍k-pia̍t sī iûⁿ-á. Chia̍h-mi̍h chú-iàu sī chìn-kháu--ê.
Hiān-tāi ê keng-chè ki-chhó· í-keng choán khì koan-kong-gia̍p hām kim-iông. Koan-kong-gia̍p ê seng-sán-gia̍h chiàm KSCh ê 80%. Liōng-kî-iok ta̍k-nî ū 9-pah-bān lâng khì hia koan-kong, siau-hùi. Andorra ê bián-soè chè-tō· kap i ê koan-kong kiàn-siat te̍k-pia̍t siū hoan-gêng. Chóng--sī, choè-kīn kúi-nî kè-piah Hoat-kok, Se-pan-gâ ê keng-chè ū khah khai-hòng, tì-tio̍h in kok-lāi ê siau-hùi sán-phín pí éng-koè khah phong-phài, soè-kim mā ū khah kē, tùi Andorra ê kēng-cheng-le̍k sī 1 ê thiau-chiàn.
Kim-iông-gia̍p ê bián-soè chèng-chhek mā sī keng-chè ê tōng-le̍k.
Chè-chō-gia̍p chú-iàu seng-sán hun, kńg-hun (cigar) kap ka-khū.
Andorra kap Europa Liân-bêng ū te̍k-sû ê keng-chè koan-hē. I ê chè-chō-phín tī EL lāi-pō· bián phah chìn-kháu-soè. Lông-gia̍p-phín hong-bīn tō bô kâng.
1999 nî chìn-chêng, Andorra iōng Hoat-kok ê franc, Se-pan-gâ ê peseta chò i ê hòe-pè. Taⁿ í-keng kái iōng euro.
Siā-hoē[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Andorra ê kok-bîn sī kok-ka jîn-kháu ê chió-sò·, chiàm 33% niā-niā. Se-pan-gâ-lâng chiàm 43%, Phû-tô-gâ-lâng chiàm 11%, Hoat-kok-lâng 7%, chhun ê kok-chióng gōa-kok-lâng chiàm 6%.
Catalunya-gí sī î-it ê koaⁿ-hong-gí. Chhù-piⁿ Se-pan-gâ ê Catalunya tē-tài mā kóng kāng-khoán ê oē. Se-pan-gâ-gí, Hoat-gí mā ē thong.
Lô-má Thian-chú-kàu sī chú-iàu ê chong-kàu.
Chèng-tī[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Andorra kàu-kah choè-kīn kúi-nî chiah ū bêng-khak chiōng chèng-tī thé-chè pun chò 3-hun-koân ê chè-tō·.
1993 nî ê hiàn-hoat khak-jīm Andorra sī 1 ê kok-hōe-chè ê bîn-chú thé-chè. Kok-ka ê thâu-lâng goân-chāi sī thoân-thóng ê 2-ūi coprince, in phài tāi-piáu-thoân khì tī Andorra. In bô chhú-siau chèng-hú koat-chhek ê koân-lī; chèng-hú ê thâu-lâng chiah chiâⁿ-si̍t ū hoāⁿ hêng-chèng-koân.
Kán-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|