Kiàn-tio̍k

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Kiàn-tio̍k

Kiàn-tio̍k, sī kí thê-kiong hō͘ lâng khiā-khí iah oa̍t-tōng, ū loē-pō͘ khong-kan ê kò͘-chō-bu̍t ê phah-tat, siat-kè, chō-chok it-ti̍t kah sú-iōng ê chèng-kô koè-têng, he̍k-chiá-sī chit-ê koè-têng-tiong ê chi̍t-pō͘-hūn. Koh ū-tang-chūn, chit-ê sû mā kí thâu-chêng kóng ê chit-ê kò͘-chō-bu̍t pún-sin, chóng--sī kò͘-chō-bu̍t pún-sin kóng kiàn-tio̍k-bu̍t ē khah bêng-khak.

Lô-má sî-tāi ê kiàn-tio̍k-ka Marcus Vitruvius Pollio só͘ siá ê Lūn Kiàn-tio̍k (De Architectura) sī hiān-chhú-sî iáu tī-leh siōng-kó͘-chá ê kiàn-tio̍k-ha̍k ê chheh. Tī chheh--ni̍h, Marcus Vitruvius Pollio tui-kiû lō͘-iōng (utilitas), kian-kò͘ (firmatis), lè-táu (venustas) chit 3 tiám ê tâng-chê ta̍t-sêng, nā beh ta̍t-sêng chit 3 ê bo̍k-phiau, bô gē-su̍t kap kho-ha̍k ê lí-kái sī bē-ēng-tit--ê.

Gí-goân[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kiàn-tio̍k chit-ê sû, goân-té sī Ji̍t-gí hoan-e̍k ê Hàn-jī-sû (建築). Tī Ji̍t-pún Bêng-tī chá-kî, chū-té sī ēng "造家" lâi kóng kāng chit-hāng tāi-chì. 1894 nî, Kiàn-tio̍k-sú-ka kiam kiàn-tio̍k-ka Itou Chiuta (伊東忠太) tī lūn-bûn: Lūn Architecture ê pún-gī lâi soán-te̍k hoan-e̍k iōng-jī, ǹg-bāng ē-tàng kā lán Chō-ka Ha̍k-hoē kái-miâ (アーキテクチュールの本義を論じて其の訳字を撰定し我が造家学会の改名を望む) lāi-té, chú-tiuⁿ Architecture: "eng-kai sī sio̍k-tī sè-kài-siōng Fine Art ê hāng-mi̍h, m̄-sī sio̍k-tī Industrial Art ê hāng-mi̍h", i jīn-ûi tio̍h kā hoan-e̍k chò "kiàn-tio̍k" chiah ū sì-thīn.

Bêng-tī sî-tāi ê Eng-bûn-Ji̍t-bûn sû-tián tō í-keng ēng "kián-tio̍k ê ki-su̍t" lâi kái-soeh Eng-bûn-jī "construction"--a, sui-bóng hit-sî-chūn sī kā chit-ê sû tòng-chò "kiàn-siat" ê ì-sù leh ēng, m̄-koh chit-ê sû tek-si̍t chū-lâi tō chûn-chāi tī Ji̍t-gí--ni̍h, Tán Itou Chiuta thê-chhut iōng-sû ê kiàn-gī liáu-āu, chit-ê Hàn-jī-sû chiah ta̍uh-ta̍uh-á piàn-chò chit-má leh kóng ê ì-sù, pēng-chhiáⁿ hō͘ Tiong-bûn kap Hō-ló téng-téng ê gí-giân khip-siu, tī bô-kâng ê gí-giân lāi-té sú-iōng.

Siang-koan ê bûn-chiⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]