Tâi-oân Kheh-ka-gí

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
2010 nî 6 hōe í-siōng ê Tâi-oân jîn-kháu sú-iōng Tâi-oân Kheh-ka-gí tī hiong-tìn-chhī-khu tiong ê pí-lē

Tâi-oân Kheh-ka-gí (Hàn-jī: 臺灣客家語), sio̍k-chheng Kheh-ōe (客話), sī Tâi-oân ê Kheh-lâng leh kóng ê Kheh-ka-gí, goân-chū Tiong-kok Kńg-tang tang-pō͘, koh ū Hok-kiàn lâm-pō͘ kap sai-pō͘, taⁿ sī Tâi-oân ê kok-ka gí-giân. Ji̍t-pún sî-tāi tiāⁿ-tiāⁿ hō-chò Kńg-tang-gí (廣東語), tī hit-chūn ia̍h-ū chiâⁿ chōe Kheh-gí-bûn ê chok-phín.[1] Kin-kù 2020 nî ê pò-kò, Tâi-oân Kheh-ka-gí ê sú-ēng chêng-hêng, Sì-koān-kiuⁿ--ê chiàm ū 57.5%, Lâm Sì-koān-khiūⁿ--ê chiàm ū 1.3%, Hái-lio̍k-khiuⁿ--ê chiàm ū 35.8%, Tōa-pō͘-khiuⁿ--ê chiàm ū 4.1%, Jiâu-pêng-khiuⁿ--ê chiàm ū 0.6%, koh-ū Chiàu-an-khiuⁿ--ê chiàm ū 0.7%.[2]

Khiuⁿ-kháu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tâi-oân Kheh-ka-gí ê khiuⁿ-kháu sī àn-chiàu chó͘-che̍k-tē hō-miâ--ê.

Sì-koān-khiuⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Sì-koān-khiuⁿ (四縣腔; Kheh-pheng: xi ien kiongˊ) lâi-chū Chheng-kok Kńg-tang-séng Ka-èng Ti̍t-lē-chiu (嘉應直隸州) Têng-hiong-koān (程鄉縣), Heng-lêng-koān (興寧縣), Tìn-pêng-koān (鎮平縣), Pêng-oán-koān (平遠縣) chit sì koān. Sî-koān-kiuⁿ sī Tâi-oân Kheh-ka-gí siōng chú-liû ê khiuⁿ-kháu, mā sī kong-chiòng to͘-ha̍p hòng-sàng (thih-lō͘, chia̍t-ūn) só͘ sú-iōng ê phiau-chún.

Sì-koān-kiuⁿ tī Tâi-oân hun-pò͘ ê só͘-chāi ū:

In-ūi Lio̍k-tui Tē-khu ê Sì-koān-khiuⁿ Lâm Sì-koān-khiūⁿ (南四縣腔)

Hái-lio̍k-khiuⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hái-lio̍k-khiuⁿ (海陸腔; hoiˊ liugˋ kiongˋ) lâi-chū Chheng-kok Kńg-tang-séng Hūi-chiu-hù ê Hái-hong-koān (海豐縣) kap Lio̍k-hong-koān (陸豐縣).

Tōa-po͘-khiuⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tōa-pō͘-khiuⁿ (大埔腔; taiˋ pu+ kiong+)

Jiâu-pêng-khiuⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Jiâu-pêng-khiuⁿ (饒平腔; ngiau pin kiongˇ; Biâu-le̍k Tah-lân: ngiauˋ pinˋ kiongˇ)

Chiàu-an-khiuⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chiàu-an-khiuⁿ (詔安腔; zhio^ onˇ kiongˇ) lâi-chū Chheng-kok Hok-kiàn-séng Chiang-chiu-hú ê Chiàu-an-koān (詔安縣), Lâm-chēng-koān (南靖縣), Pêng-hô-koān (平和縣), Hûn-siau-koān (雲霄縣). Sû-lūi kah Ho̍h-lò-ōe ū bē-chió só͘-chāi sio-kâng, m̄-koh mā ū chiok chē te̍k-sû ê sû-lūi kap im-ūn cho͘-ha̍p.

Gí-im[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Bó-im[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chit tiuⁿ pió í Sì-koān-khiuⁿ ûi chú, kî-thaⁿ khiuⁿ-kháu ē chò chù-kái.[3] Kî-tiong téng chōa sī Kok-chè Im-piau, ē pâi tò-chhiú sī Kheh-ka-gí Pheng-im Hong-àn, ē chōa chiàⁿ-chhiú sī Tâi-oân Hông-im Hû-hō.

Chêng-bó-im Iong-bó-im Āu-bó-im
Koân-bó-im [i]i/ㄧ [ɨ]ii/帀 [u]u/ㄨ
Tiong-bó-im [e]e/ㄝ [ə]er/ㄜ [o]o/ㄛ
Pòaⁿ-kē-bó-im [ɛ]ee [ɔ]oo
Kē-goân-im [a]a/ㄚ
  1. "ee, oo" kan-taⁿ Chiàu-an-khiuⁿ leh iōng.
  2. "er" kan-taⁿ chhut-hiān tī Hái-lio̍k-khiuⁿ, Jiâu-pêng-khiuⁿ ê sió-chheng (小稱) sû-bóe
  3. Tah-lân Jiâu-pêng-khiuⁿ, Hûn-lîm Chiàu-an-khiuⁿ, Lio̍k-tui Ko-chhiū téng-téng só͘-chāi bô bó-im /ɨ/.[bô chhut-chhù]

Chú-im[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Siaⁿ-tiāu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Í-hā ê chu-liāu sī tùi Kheh-ka Úi-oân-hōe ê kàu-châi lâi--ê.[4] Tān-sī ha̍k-chiá Tēⁿ Bêng-tiong (鄭明中) bat chò-kòe tiâu-cha, tit-tio̍h bô-kâng ê tiāu-ta̍t.

Tâi-oân Kheh-ka-gí kok chhù-hong-giân siaⁿ-tiāu hô-hó kap tiāu-ta̍t
Im-piâⁿ Iông-piâⁿ sióng-siaⁿ Im-khì Iông-khì Im-ji̍p Iông-ji̍p
lē-jī
Pak-sì-koān-khiuⁿ (Biâu-le̍k) vˊ 24 v+ 33 vˇ 11 vˋ 31 v 55 vdˋ 2 vd 5
Lâm-sì-koān-khiuⁿ (Bi-long) vˊ 24 v+ 33 vˇ 11 vˋ 31 v 55 vdˋ 2 vd 5
Hái-lio̍k-khiuⁿ vˋ 53 v 55 vˊ 24 vˇ 11 v+ 33 vd 5 vdˋ 2
Tōa-po͘-khiuⁿ v+ 33 vˊ35[chù 1] vˇ 113 v^ 31 vˋ 53 vd^ 21 vdˋ 54
Jiâu-pêng-khiuⁿ (Sim-tek) vˇ 11 v 55 vˋ 53 vˊ 24 vˋ 2 v 5
Jiâu-pêng-khiuⁿ (Tah-lân, Thô-hn̂g) vˇ 11 vˋ 53 v^ 31 v 55 vˋ 2 v 5
Chiàu-an-khiuⁿ vˇ 11 vˋ 53 v^ 31 v 55 vdˊ 24 vdˋ 43
  1. v tāi-piáu ūn-bó,vd tāi-piáu tòa po̍k-phò-im ê ūn-bó, tō sī ji̍p-siaⁿ-ūn; siaⁿ-tiāu hû-hō thóng-it piau-sī tī leh chiàⁿ-pêng-téng--á.
  2. Tâi-oân Kheh-ka-gí sióng-siaⁿ bô hun im, iông.

Piàn-tiāu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Sì-koān-khiuⁿ ê piàn-tiāu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. Im-piâⁿ (24) im-chat āu-piah tòe khì-siâⁿ (55), iông-ji̍p (5) ia̍h sī lēng-gōa chi̍t ê im-piâⁿ (24), thâu-chêng hit-ê im-chat lóng ài tha̍k-chò 11, káⁿ-ná sī iông-piâⁿ.
    • 新衫 (xinˊ samˊ) tha̍k--khí-lâi káⁿ-ná “xinˇ samˊ”.
    • 針線 (ziimˊ xien) tha̍k--khí-lâi káⁿ-ná “ziimˇ xien”.
    • 音樂 (imˊ ngog) tha̍k--khí-lâi káⁿ-ná “imˇ ngog”.

Bûn-jī[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chu-liāu Lâi-goân[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. 野田岳陽《台灣土語叢誌·廣東語》(1900年)、志波吉太郎《廣東語會話篇》(1915年)、劉克明《廣東語集成》(1918年)、台灣總督府《廣東語辭典》(1932年)、菅向榮《廣東語の手引》(1933年)、河野登喜壽《廣東語の研究》(1933年)等等。
  2. Kheh-ka Úi-oân-hōe. (2017)。2016 Nî Choân-kok Kheh-ka Jîn-kháu kap Giân-gí Ki-chhó͘ Chu-liāu Tiau-cha Gián-kiù.
  3. 教育部。(2012)。客家語拼音方案使用手冊
  4. Kheh-ka Úi-oân-hōe (2018). Kheh-gí lêng-le̍k jīn-chèng ki-pún sû-lūi — Chho͘-kip (Sì-koān-khiuⁿ). Sin-pak-chhī: Kheh-ka Úi-oân-hōe. Tē 25 ia̍h.


Ín-iōng chhò-gō͘: 使用群組名稱 "chù" 的 <ref> 標籤已存在,但查無對應的 <references group="chù"/> 標籤