"Tiān-hō" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng
~無編輯摘要 |
無編輯摘要 |
||
Tē 1 chōa: | Tē 1 chōa: | ||
'''Tiān-hō''' ([[Hàn-jī]]: {{lang|zh|電荷}}, [[Eng-gí]]: electric charge) sī [[bu̍t-chit]] ê chi̍t chióng [[bu̍t-lí sèng-chit]], ū tiān-hō ê bu̍t-chit khǹg tī [[tiān-chû-tiûⁿ]] tiong ē kám-siū-tio̍h [[la̍t]]. |
'''Tiān-hō''' ([[Hàn-jī]]: {{lang|zh|電荷}}, [[Eng-gí]]: ''electric charge'') sī [[bu̍t-chit]] ê chi̍t chióng [[bu̍t-lí sèng-chit]], ū tiān-hō ê bu̍t-chit khǹg tī [[tiān-chû-tiûⁿ]] tiong ē kám-siū-tio̍h [[la̍t]]. |
||
{{DISPLAYTITLE:Tiān-hō}} |
{{DISPLAYTITLE:Tiān-hō}} |
||
Tē 34 chōa: | Tē 34 chōa: | ||
=== Tiān-sèng === |
=== Tiān-sèng === |
||
Tiān-hō ū hun nn̄g chióng '''tiān-sèng''': ''chiàⁿ-tiān-hō'' (Eng-gí: positive charge, hû-hō: <math>+</math>) kap ''hū-tiān-hō'' (Eng-gí: negative |
Tiān-hō ū hun nn̄g chióng '''tiān-sèng''': ''chiàⁿ-tiān-hō'' (Eng-gí: ''positive charge'', hû-hō: <math>+</math>) kap ''hū-tiān-hō'' (Eng-gí: ''negative charge'', hû-hō: <math>-</math>). Tông-sèng tiān-hō ē hō͘-siong pâi-thek, í-sèng tiān-hō ē hō͘-siong khip-ín. |
||
=== Tiān-liōng === |
=== Tiān-liōng === |
||
Tiān-hō ê chē-chió tō sī '''tiān-hō-liōng''' ia̍h sī '''tiān-liōng'''. Tī sò͘-ha̍k-sek lāi-té, it-poaⁿ lóng sī iōng sió-siá ê [[Lô-má-jī]] <math>q</math> lâi tāi-piáu tiān-hō ia̍h sī tiān-liōng. Chiàⁿ tiān-hō ê tiān-liōng tio̍h ài iōng chiàⁿ-sò͘ lâi sǹg (<math>q>0</math>), hū tiān-hō--ê tio̍h ài iōng hū-sò͘ lâi sǹg (<math>q<0</math>), Chiàⁿ, hū tiān-hō mā ē-sái sio-tú, chhun--ê tō kiò-chò '''chēng tiān-hō''' (Eng-gí: net charge). Bô chēng tiān-hō ê mi̍h-kiāⁿ tō hō-chò sī ''tiong-sèng--ê'' (Eng-gí: neutral). |
Tiān-hō ê chē-chió tō sī '''tiān-hō-liōng''' ia̍h sī '''tiān-liōng'''. Tī sò͘-ha̍k-sek lāi-té, it-poaⁿ lóng sī iōng sió-siá ê [[Lô-má-jī]] <math>q</math> lâi tāi-piáu tiān-hō ia̍h sī tiān-liōng. Chiàⁿ tiān-hō ê tiān-liōng tio̍h ài iōng chiàⁿ-sò͘ lâi sǹg (<math>q>0</math>), hū tiān-hō--ê tio̍h ài iōng hū-sò͘ lâi sǹg (<math>q<0</math>), Chiàⁿ, hū tiān-hō mā ē-sái sio-tú, chhun--ê tō kiò-chò '''chēng tiān-hō''' (Eng-gí: net charge). Bô chēng tiān-hō ê mi̍h-kiāⁿ tō hō-chò sī ''tiong-sèng--ê'' (Eng-gí: neutral). |
||
⚫ | |||
Tiān-hō ê [[SI|SI tan-ūi]] sī [[coulomb]], kî-tha ê tan-ūi chhiáⁿ chham-khó [[Tiān-hō#Tan-ūi|tiān-hō ê tan-ūi]]. |
|||
{{Main|coulomb}} |
|||
⚫ | Tiān-hō ê [[SI|SI tan-ūi]] sī [[coulomb]] (hû-hō: C), chit ê miâ lâi-chū Hoat-kok bu̍t-lí-ha̍k-ka [[Charles-Augustin de Coulomb]]. Coulomb sī chi̍t chióng [[ián-seng tan-ūi]] ē-tàng iōng koh-khah ki-pún ê tan-ūi lâi piáu-ta̍t. In-ūi tiān-hō ê [[liōng-kong]] sī tiān-liû tan-ūi sêng-í sî-kan tan-ūi, phì-lūn-kóng 1 coulomb = 1 [[ampere]] × 1 [[bió]]. |
||
Tû-liáu coulomb, tiān-hō koh ū chi̍t-kóa-á pa̍t-ê tan-ūi. |
|||
* Tī bu̍t-lí kap hòa-ha̍k, ū-sî ē iōng [[ki-pún tiān-hō]] <math>e</math> chò tan-ūi. |
|||
* Tī [[tiān-hòa-ha̍k]], ē iōng [[Faraday siông-sò͘]] tāi-piáu chi̍t [[Mol|mole]] tiān-chú ê tiān-liōng. |
|||
* Tī [[tiān-ki kang-têng]], [[ampere-tiám-cheng]] (A'''⋅'''h) ia̍h hô-ampere-tiám-cheng (mA'''⋅'''h) khah chia̍p teh iōng, chhiūⁿ chi̍t lia̍p AA-hêng [[ta-tiān-tî]] ê tiān-liōng chha-put-to ū 2 kàu 3 A'''⋅'''h. |
|||
=== Tiān-hō siú-hêng === |
=== Tiān-hō siú-hêng === |
||
Tē 51 chōa: | Tē 59 chōa: | ||
Tiān-hō sī iû [[chhù-goân-chú lia̍p-chú]] só͘ chah--ê. It-poaⁿ bu̍t-chit ê chiàⁿ tiān-hō kap hū tiān-hō hun-pia̍t sī [[chit-chú]] kap [[tiān-chú]] só͘ chah--ê. Chit-chú ê tiān-liōng sī <math>+e</math>, tiān-chú ê tiān-liōng sī <math>-e</math>. |
Tiān-hō sī iû [[chhù-goân-chú lia̍p-chú]] só͘ chah--ê. It-poaⁿ bu̍t-chit ê chiàⁿ tiān-hō kap hū tiān-hō hun-pia̍t sī [[chit-chú]] kap [[tiān-chú]] só͘ chah--ê. Chit-chú ê tiān-liōng sī <math>+e</math>, tiān-chú ê tiān-liōng sī <math>-e</math>. |
||
=== |
=== Tiān-hō hun-pò͘ === |
||
⚫ | |||
⚫ | Tiān-hō ē thàu-kòe [[tiān-chû-tiûⁿ]] lâi kap pa̍t-ê tiān-hō ū kau-hō͘ chok-iōng, che tō sī [[tiān-chû-la̍t]], mā sī sì chióng [[ki-pún-la̍t]] chi it. Tiān-chû-tiûⁿ pau-koa [[tiān-tiûⁿ]] kap [[chû-tiûⁿ]]. Kan-ta chēng-chí ê tiān-hō tō ē tī sì-chiu sán-seng tiān-tiûⁿ, teh tín-tāng ê tiān-hō chiah ē sán-seng chû-tiûⁿ. |
||
=== Tiān-hō ê Kau-hō͘ chok-iōng === |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Tiān-hō ê [[SI|SI tan-ūi]] sī [[coulomb]] (hû-hō: C), chit ê miâ lâi-chū Hoat-kok bu̍t-lí-ha̍k-ka [[Charles-Augustin de Coulomb]]. Coulomb sī chi̍t chióng [[ián-seng tan-ūi]] ē-tàng iōng koh-khah ki-pún ê tan-ūi lâi piáu-ta̍t. In-ūi tiān-hō ê [[liōng-kong]] sī tiān-liû tan-ūi sêng sî-kan tan-ūi, phì-lūn-kóng 1 coulomb = 1 [[ampere]] × 1 [[bió]]. |
||
⚫ | Tiān-hō ē thàu-kòe [[tiān-chû-tiûⁿ]] lâi kap pa̍t-ê tiān-hō ū kau-hō͘ chok-iōng, che tō sī [[tiān-chû-la̍t]], mā sī sì chióng [[ki-pún-la̍t]] chi it. Tiān-chû-tiûⁿ pau-koa [[tiān-tiûⁿ]] kap [[chû-tiûⁿ]]. Kan-ta chēng-chí ê tiān-hō tō ē tī sì-chiu sán-seng tiān-tiûⁿ, teh tín-tāng ê tiān-hō chiah ē sán-seng chû-tiûⁿ. |
||
Tī bu̍t-lí kap hòa-ha̍k, ē iōng [[ki-pún tiān-hō]] <math>e</math> chò tan-ūi. Tī tiān-hòa-ha̍k, ē iōng [[Faraday siông-sò͘]] tāi-piáu chi̍t [[Mol|mole]] tiān-chú ê tiān-liōng. Tī [[tiān-ki kang-têng]], ampere-tiám-cheng (Ah) chit ê tan-ūi mā tiāⁿ-tiāⁿ ū lâng teh iōng. |
|||
== Le̍k-sú == |
== Le̍k-sú == |
||
== Tiān-liû == |
|||
[[Tiān-liû]] ê pún-chit sī tiān-hō ê liû-tōng. |
|||
Sok-pa̍k tiān-hō kap |
== Sok-pa̍k tiān-hō kap chū-iû tiān-hō == |
||
[[Category:Chēng-tiān-ha̍k]] |
[[Category:Chēng-tiān-ha̍k]] |
||
[[Category:Tiān-chû-ha̍k]] |
[[Category:Tiān-chû-ha̍k]] |
2020-nî 9-goe̍h 9-ji̍t (pài-saⁿ) 16:11 ê siu-tēng-pún
Tiān-hō (Hàn-jī: 電荷, Eng-gí: electric charge) sī bu̍t-chit ê chi̍t chióng bu̍t-lí sèng-chit, ū tiān-hō ê bu̍t-chit khǹg tī tiān-chû-tiûⁿ tiong ē kám-siū-tio̍h la̍t.
Tiān-hō | |
---|---|
Tiān-siang-ke̍k-chú (chi̍t siang chiàⁿ, hū tiám-tiān-hō) ê tiān-tiûⁿ. | |
Chia̍p-iōng hû-hō | |
SI tan-ūi | coulomb |
Kî-tha tan-ūi | |
iōng SI ki-pún tan-ūi | C = A s |
Sī-liōng-sèng? | sī |
Siú-hêng? | sī |
Liōng-kong | T I |
Kài-lūn
Tiān-sèng
Tiān-hō ū hun nn̄g chióng tiān-sèng: chiàⁿ-tiān-hō (Eng-gí: positive charge, hû-hō: ) kap hū-tiān-hō (Eng-gí: negative charge, hû-hō: ). Tông-sèng tiān-hō ē hō͘-siong pâi-thek, í-sèng tiān-hō ē hō͘-siong khip-ín.
Tiān-liōng
Tiān-hō ê chē-chió tō sī tiān-hō-liōng ia̍h sī tiān-liōng. Tī sò͘-ha̍k-sek lāi-té, it-poaⁿ lóng sī iōng sió-siá ê Lô-má-jī lâi tāi-piáu tiān-hō ia̍h sī tiān-liōng. Chiàⁿ tiān-hō ê tiān-liōng tio̍h ài iōng chiàⁿ-sò͘ lâi sǹg (), hū tiān-hō--ê tio̍h ài iōng hū-sò͘ lâi sǹg (), Chiàⁿ, hū tiān-hō mā ē-sái sio-tú, chhun--ê tō kiò-chò chēng tiān-hō (Eng-gí: net charge). Bô chēng tiān-hō ê mi̍h-kiāⁿ tō hō-chò sī tiong-sèng--ê (Eng-gí: neutral).
Tan-ūi
Tiān-hō ê SI tan-ūi sī coulomb (hû-hō: C), chit ê miâ lâi-chū Hoat-kok bu̍t-lí-ha̍k-ka Charles-Augustin de Coulomb. Coulomb sī chi̍t chióng ián-seng tan-ūi ē-tàng iōng koh-khah ki-pún ê tan-ūi lâi piáu-ta̍t. In-ūi tiān-hō ê liōng-kong sī tiān-liû tan-ūi sêng-í sî-kan tan-ūi, phì-lūn-kóng 1 coulomb = 1 ampere × 1 bió.
Tû-liáu coulomb, tiān-hō koh ū chi̍t-kóa-á pa̍t-ê tan-ūi.
- Tī bu̍t-lí kap hòa-ha̍k, ū-sî ē iōng ki-pún tiān-hō chò tan-ūi.
- Tī tiān-hòa-ha̍k, ē iōng Faraday siông-sò͘ tāi-piáu chi̍t mole tiān-chú ê tiān-liōng.
- Tī tiān-ki kang-têng, ampere-tiám-cheng (A⋅h) ia̍h hô-ampere-tiám-cheng (mA⋅h) khah chia̍p teh iōng, chhiūⁿ chi̍t lia̍p AA-hêng ta-tiān-tî ê tiān-liōng chha-put-to ū 2 kàu 3 A⋅h.
Tiān-hō siú-hêng
Tiān-hō sī siú-hêng--ê (Eng-gí: conserved). Che ì-sù sī kóng, ko͘-li̍p hē-thóng ê chēng tiān-hō-liōng put-piàn.
Ki-pún tiān-hō
20 sè-kí chho͘, Robert Andrews Milikan ê iû-tih si̍t-giām chèng-bêng tiān-hō sī liōng-chú-hòa--ê. Che ì-sù sī kóng, ē-ēng-tit chū-iû chûn-chāi ê tiān-hō, i ê tiān-liōng it-tēng sī siōng chió tan-ūi ê chéng-sò͘ pōe. Chit ê siōng chió tan-ūi hō͘ lâng kiò-chò ki-pún tiān-hō, hû-hō sī , i ê tat chha-put-to sī . Sui-jiân quark chit khoán lia̍p-chú bô hû-ha̍p liōng-chú-hòa, in ê tiān-liōng lóng sī ê pōe-sò͘, tān-sī in it-tēng ē kiat-ha̍p chò-hóe, chiâⁿ-chò tiān-liōng ûi ê chéng-sò͘ pōe ê lia̍p-chú.
Tiān-hō sī iû chhù-goân-chú lia̍p-chú só͘ chah--ê. It-poaⁿ bu̍t-chit ê chiàⁿ tiān-hō kap hū tiān-hō hun-pia̍t sī chit-chú kap tiān-chú só͘ chah--ê. Chit-chú ê tiān-liōng sī , tiān-chú ê tiān-liōng sī .
Tiān-hō hun-pò͘
Tiān-hō ê Kau-hō͘ chok-iōng
Tiān-hō ē thàu-kòe tiān-chû-tiûⁿ lâi kap pa̍t-ê tiān-hō ū kau-hō͘ chok-iōng, che tō sī tiān-chû-la̍t, mā sī sì chióng ki-pún-la̍t chi it. Tiān-chû-tiûⁿ pau-koa tiān-tiûⁿ kap chû-tiûⁿ. Kan-ta chēng-chí ê tiān-hō tō ē tī sì-chiu sán-seng tiān-tiûⁿ, teh tín-tāng ê tiān-hō chiah ē sán-seng chû-tiûⁿ.
Le̍k-sú
Tiān-liû
Tiān-liû ê pún-chit sī tiān-hō ê liû-tōng.