"Ji̍t-thâu" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng
~ r2.7.3) (bot ka-thiam: gan:太陽 |
~ r2.7.2) (bot ka-thiam: zea:Zunne |
||
Tē 231 chōa: | Tē 231 chōa: | ||
[[yi:זון]] |
[[yi:זון]] |
||
[[yo:Òrùn]] |
[[yo:Òrùn]] |
||
[[zea:Zunne]] |
|||
[[zh:太阳]] |
[[zh:太阳]] |
||
[[zh-classical:日]] |
[[zh-classical:日]] |
2012-nî 8-goe̍h 4-ji̍t (pài-la̍k) 11:52 ê siu-tēng-pún
Ji̍t-thâu (Thài-iông) sī lán thài-iông-hē î-it ê 1 lia̍p chheⁿ. Tē-kiû kap só·-ū kî-thaⁿ ê hêng-seng lóng lia̍h ji̍t-thâu chò chiu-choán ê tiong-sim. Ji̍t-thâu mā-sī thian-bûn-ha̍k lāi-té lán khiā ê thian-hô-hē chē-chē chheⁿ ê kî-tiong 1 lia̍p.
In-ūi thài-iông-hē ê hêng-seng lóng àn ji̍t-thâu teh se̍h, só·-í tī thian-bûn-ha̍k kap thài-khong lú-hêng ê kè-e̍k lāi-té, ji̍t-thâu oan-nā chin tiōng-iàu, it-poaⁿ lóng hō· lâng the̍h lâi ēng chòe kí-hô ê tiong-sim-tiám. Lēng-gōa thài-khong-chûn mā ē-tàng sūn thài-iông-hong lâi sái, thài-iông-hong sī ji̍t-thâu siā--chhut-lâi ê lia̍p-chí.
Thài-iông-lêng kap kong-ha̍p-chok-iōng hō· o̍ah-miā kā en-thu-lo·-phi (entropy) ge̍k-choán, mā thàu-kòe chhòng-chō koh khah ho̍k-cha̍p ê hun-chú, chhin-chhiūⁿ nn̄g-pe̍h-chit kap kàⁿ-sò· (enzyme), lâi kā khah-bô ti̍t-sū ê hun-chú hôe-ho̍k ti̍t-sū.
Lán chòe-kīn chai-iáⁿ ū chi̍t-kóa khiā tī hái-té ê o̍ah-mi̍h, in sui-bóng chiò bē-tio̍h ji̍t-thâu, m̄-koh sī khò hòa-ha̍k-ha̍p-sêng (chemosynthesis) lâi seng-chûn--ê. In só· ēng--ê sī tē-kiû chiâⁿ-hêng ê sî lâu--lo̍h-lâi ê lêng-liōng. Chit-ê lia̍h-chāi-gōa, jîn-lūi mā ē-hiáu lī-iōng he̍k-iông-ha̍p kap he̍k-hun-lia̍t lâi tit-tio̍h lêng-liōng. Tî-liáu téng-bīn chiah-ê hong-sek í-gōa, lóng-chóng ê o̍ah-miā lóng tio̍h óa-khò Ji̍t-thâu téng-kôan só· hoat-seng ê he̍k-iông-ha̍p lâi tit-tio̍h seng-chûn su-iàu ê lêng-liōng.
Tī ji̍t-thâu téng-kôan, kheng (H, chúi-sò͘, hydrogen) hām hāi (He, helium) kap chò-hóe lâi sán-seng lêng-liōng, tī khah-óa ji̍t-thâu tiong-sim ê só·-chāi mā ū kî-thaⁿ khah tāng ê gôan-sò· teh iông-ha̍p.
Ji̍t-thâu-o·-chí ē kái-piàn tē-kiû-téng ê thiⁿ-khì, mā-ē éng-hióng tio̍h tiān-chú-khì-châi.
Thài-iông-hē |
---|
Chheⁿ: Ji̍t-thâu |
He̍k-chheⁿ: Chúi-chheⁿ | Kim-chheⁿ | Tē-kiû | Hóe-chheⁿ | Bo̍k-chheⁿ | Thó͘-chheⁿ | Thian-ông-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ |
É-he̍k-chheⁿ: Ceres | Mê-ông-chheⁿ | Haumea | Makemake | Eris |
Sió-bu̍t-thé: Sió-he̍k-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ goā chheⁿ-thé | Tn̂g-boé-chheⁿ |
Oē-chheⁿ: Goe̍h-niû | Hoé-chheⁿ ê | Bo̍k-chheⁿ ê | Thó͘-chheⁿ ê | Thian-ông-chheⁿ ê | Hái-ông-chheⁿ ê |
Tīn: Sió-he̍k-chheⁿ-toà | Kuiper-toà | Sàn-loān îⁿ-poâⁿ | Oort-hûn |
Chhiáⁿ chham-khó thian-bûn bu̍t-thé, thài-iông-hē ê chheⁿ-thé lia̍t-toaⁿ, chiàu poàⁿ-kèng pâi iah sī chiàu chit-liōng pâi |
Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA Pang-bô͘:Link FA ak:Ewia