Sú-bêng

Ia̍p phok-bûn (葉博文) só̍· phian ê 《Hong-iá teng-hé-á: Sú-bêng (荒野孤燈：史明)》che-pún chheh. Chheh bīn-téng sī Sú-bêng khá siàu-liân ê sî-chūn hip ê siòng.

Sú-bêng (Hàn-jī: 史明, Eng-gí: Bing Su), pún-miâ Si Tiâu-hui (施朝暉), sī chó-phài Tâi-oân to̍k-li̍p ūn-tōng ê tiōng-iàu jîn-bu̍t. I sī To̍k-li̍p Tâi-oân Hoē ê chhóng-sí-chiá kap Tâi-oân-lâng 400 nî sú chit-pún chheh ê chok-chiá.

Chá-kî ê seng-oa̍h

Sú-bêng chhut-sì tī Tâi-pak-chhī Sū-lîm, laū-pē sī Hong-oân-lâng Lîm Chè-chhoan (林濟川). Lîm Chè-chhoan liû-ha̍k Ji̍p-pún ê sî bat chham-ú Tâi-oân Bûn-hoà Hia̍p-hoē ê oa̍h-tāng, mā choè-koè Tâi-oân Chheng-liân ê pian-chi̍p. Laū-bú chhut-sì tī Sū-lîm ê tōa-chhù-té (hó-gia̍h lâng-tau). Sú-bêng 5-ê hiaⁿ-tī tang-tiong kan-na i chi̍t-ê lâng toè laū-bó ê sèⁿ-sī. Sú-bêng tha̍k Tâi-pak It-tiong ê sî tio̍h khai-sí piáu-hiān chhut thó-iah Ji̍p-pún ê chêng-sû. 1937 nî i kaù Ji̍p-pún ê Waseda Tāi-ha̍k (早稻田) tha̍k chèng-tī-ha̍k. Tī Ji̍t-pún tha̍k-chheh kî-kan, i tha̍k-kòe chin-chōe iú-koan siā-hōe chú-gī kah bû-chèng-hú chú-gī ê chok-phín. I te̍k-pia̍t kah-ì tha̍k Marx chú-gī, che kā i chhim-chhim ê khip-ín--tio̍h. Tāi-ha̍k chhut-gia̍p (pit-gia̍p) liáu-āu, i phāu-chhî tio̍h sûn-chin ê siā-hōe chú-gī lí-liām kah kian-koat hóan-tùi tè-kok chú-gī ê ì-chí, tī 1942 nî ê sî-chūn lâi-kàu Tiong-kok Tāi-lio̍k, chi-ōan Tiong-kok Kiōng-sán-tóng ê khòng-Ji̍t chiàn-cheng. 1947 nî, i chhōa-thâu cho·-sêng 1-ki iok-lio̍k 300-lâng chó-iū ê "Tâi-ôan tūi". Chit-pái ê Tāi-lio̍k keng-giām, hō· Sú-bêng thâu-1-pái sán-seng Tâi-to̍k chit-ê siūⁿ-hoat.

Sú-bêng khai-sí tùi Tiong-kok kám-kak sit-bōng, sī in-ūi Tiong-kok ê kek-bēng. Hit-ê sî-chūn, i bêng-hián kám-siū tio̍h "Tiong-kiōng chin to̍k-chhâi", "Tiong-kiōng thó·-tē kái-kek, m̄-nā siu thó·-tē, mā thâi-sí tē-chú, tē-chú sí kah chiâⁿ chhi-chhám". Che í-gōa, tī Tiong-kok ê khòng-Ji̍t chiàn-cheng tang-tiong, Sú-bêng chhin-ba̍k khòaⁿ-tio̍h Tiong-kok-lâng chân-kok ê "Hàn-jîn chéng-cho̍k chú-gī", Tâi-ôan-lâng (peng-á) tiāⁿ-tiāⁿ hōng phài-óng chiàn-cheng ê siōng chiân-sòaⁿ, hi-seng siōng-kài chōe, Tiong-kiōng thiau-kang iōng "hun-hòa chèng-chhek" lâi tùi-thāi Tâi-ôan-lâng, hông-káu sio-kā, sái-lōng Hō-ló-lâng kah Kheh-lâng oan-ke sio-phah. Chū án-ne, Sú-bêng kā-tiāⁿ ji̍t-āu "Tâi-ôan-lâng m̄-thang kah Tiong-kok-lâng kiâⁿ chò-hóe".

1949 nî, tī Tiong-kiōng teh-beh sèng-lī chìn-chêng, Sú Bêng chin bô kán-tan chiah tô-lī Tāi-lio̍k, tò-tńg-khì lī-pia̍t chiong-kīn 10-nî sî-kan ê Tâi-ôan. 1952 nî, Sú Bêng cho·-chit 1-phâng lâng, tī Tâi-pak chhī-gōa chún-pī beh chhì-sat Chiúⁿ Kài-se̍k, bô-gî-gō· tāi-chì thê-chêng piak-khang, ko·-put-jî-chiong, Sú Bêng khòaⁿ-phòa kóaⁿ-kín tô-bông khì Ji̍t-pún.

Ji̍t-pún liû-liōng-kì

Sú-bêng tô-bông kàu Ji̍t-pún liáu-āu, ūi seng-o̍ah só· pek, bat tiàm 池袋 khui kòe 1-keng miâ hō·-chò "新珍味" ê liāu-lí-tiám, chò--ê sī sió-pún seng-lí, múi-kang bōe chúi-kiáu, siau-māi (燒賣) kah ló·-mī (卤麵) tō·-3-tǹg.

Tú kàu Ji̍t-pún ê sî-chūn, Sú-bêng bat khì kau-phôe tio̍h "Tâi-ôan Chheng-liân-siā" ê Ông Io̍k-tek sian-siⁿ, i kóng Ông Io̍k-tek sī chi̍t-ê chiâⁿ ū châi-chêng ê lâng. Put-jī-kò, in-ūi kok-lâng ê koan-liām kah tui-kiû ê bo̍k-piau bô-siâng, bô-lōa-kú liáu-āu to̍h sûi-lâng-kiâⁿ ah. 1967 nî 4--go̍eh, Sú-bêng tiàm Tang-kiaⁿ chhòng-li̍p "Tâi-ôan To̍k-li̍p Liân-ha̍p-hōe", chham-ka ê thôan-thé pau-koah: "Tâi-ôan Bîn-chú To̍k-li̍p-tóng", "Tâi-ôan Chū-iû To̍k-li̍p-tóng", "Tâi-ôan Kiōng-hô-tóng", "Tâi-ôan To̍k-li̍p Chiàn-sòaⁿ" kah "Tâi-oan Kong-hōe". Koh kòe bô-lōa-kú, in-ūi bô-hoat-tō· hia̍p-tiāu "Tâi-ôan Chheng-liân To̍k-li̍p Liân-bêng" kah "Tâi-ôan To̍k-li̍p Chóng-tông-bêng" chit-2-ê cho·-chit lâi ka-ji̍p, "liân-ha̍p-hōe" chôaⁿ soan-kò kái-sàn.

Tâi-ôan To̍k-li̍p Liân-ha̍p-hōe kái-sàn liáu-āu, Sú-bêng iu-koh tio̍h-chhiú tiû-pī kah cho·-kiàn "To̍k-li̍p Tâi-ôan-hōe" (khah phian-hiàng chó-phài sè-le̍k), sêng-ôan iok-lio̍k 70 ê lâng. Chit-ê cho·-chit chú-tiuⁿ "chú chiàn-tiûⁿ tī (Tâi-ôan) tó lāi", in chiâⁿ kut-la̍t teh chò iú-koan Tâi-ôan-tó lāi ê tē-hā kong-chok kah kûn-chiòng o̍ah-tòng. In chham-ú chin chōe Tâi-to̍k ê àn-kiāⁿ, pí-lūn-kóng: 1967 nî ê Gân Ín-mô· àn, 1974 nî ê Tīⁿ Phêng àn, 1983 nî ê Lô· Siu-it àn kah 1991 nî ê Tân Chèng-jiân àn téng-téng. Siâng-sî, chit-ê cho·-chit koh chhut-pán To̍k-li̍p Tâi-ôan chit-hūn cha̍p-chì, tī pò-thâu bêng-khak ê chù-bêng "Tâi-ôan jîn-bîn kái-hòng kek-bēng tīn-sòaⁿ ki-koan chì" (台灣人民解放革命陣線機關誌).

Tâi-oân-lâng 400 nî sú

Tî-liáu chèng-tī oa̍h-tāng, sú-bêng mā iōng chin-chē sî-kan teh siu-chi̍p Tâi-oân le̍k-sú ê chu-liāu. I chêng-aū hoa-hùi 10 nî ê sî-kan, iōng ji̍p-gí siá Tâi-oân-lâng 400 nî sú (東京：音羽書房 1962 nî) chit-pún chheh. Chit-pún chheh ē-sài kóng sī tē-it pún khiā tī Tâi-oân-lâng li̍p-tiûⁿ lâi siá ê Tâi-oân thong-sú. 1980 nî chit-pún chhen ê Hôa-gí pán chhut-pán (San Jose，ka-chiu：蓬島文化公司 1980 nî). 1986 nî chhut-pán Eng-gí kán-hoà pán. (Taiwan's 400 Year History: The Origins and Continuing Development of the Taiwanese Society and People》(Washington, D.C.：Taiwanese Cultural Grassroots Association). Sú-bêng siōng tiōng-iàu ê le̍k-sú-koan sī kiông-tiāu ài àn Tâi-oân lô-khó· tāi-chiòng ê li̍p-tiûⁿ lâi khoàⁿ Tâi-oân siā-hoē kok kai-toā ê hêng-sêng kap hoat-tián. Mā ē-sài kóng, sui-jiân Sú-bêng pâi-thek Tiong-kok kiōng-sán-chú-gī, m̄-koh i m̄-bat hòng-khì Marx-chú-gī ê sìn-gióng.

Ùi-tio̍h beh siá chit-pún chheh, i tī Ji̍p-pún Kok-hoē Tô·-sū-koán kap 日比谷 tô·-sū-koán chaú-choē kap Tâi-oân iú-koan ê le̍k-sú chu-liāu. Tī chit-pún chheh ê thâu-sū, i án-nē piáu-sī: Lán Tâi-oân-lâng tùi ka-kī ê siā-hoē hoat-tián-sú chin chheⁿ-so·, ē-sài kóng oân-choân bô liáu-kái... In-ùi khiàm-chió tùi Tâi-oân le̍k-sú hoat-tián ê liáu-kái, só·-í pō·-hūn Tâi-oân-lâng (te̍k-pia̍t sī tì-sek hūn-chú) in sim-tiong ê pún-thó· ì-sek, pit-jiân sī hiah-nī-á nńg-chiáⁿ , he̍k-chiá kóng chûn-chāi giâm-tiōng ê khoat-hām. Chit-khoán ê khoat-tiám chò·-sêng Tâi-oân káu-taⁿ iu-gôan bô-hoat-tō pái-thoat 400-gōa-nî ê goā-lâi si̍t-bîn thóng-tī.

Sú-bêng kā 228-sū-kiāⁿ khòaⁿ-chò Tâi-ôan-lâng tui-kiû to̍k-li̍p ê piáu-hiān hong-sek. Sú-bêng chiong Tâi-ôan ê le̍k-sú kah tn̂g-kî hō· lâng si̍t-bîn thóng-tī khòaⁿ-chò kāng sèng-chit ê chi̍t-chân tāi-chì, i jīn-ûi he sī Tâi-ôan-lâng ūi-siáⁿ-mi̍h beh cheng-chhú to̍k-li̍p ê tiōng-iàu gôan-in. Chit-pún Tâi-ôan-lâng 400 nî sú ê chheh, chêng 1980 nî thong-kòe tē-hā kóan-tō ín-ji̍p Tâi-ôan liáu-āu, soah lâi kiò-chhéⁿ tio̍h bōe-chió pún-tó siàu-liân-lâng ê "Tâi-ôan ì-sek", iû-kî tùi 228 í-āu chhut-sì ê lâng lâi kóng, chit-pún chheh tùi in ê pang-chān ûn-á sǹg-kóng put-chí-á tōa.

Hôe Tâi

Tâi-ôan bîn-chú-hòa liáu-āu, hō· lâng khòaⁿ-chò sī "chòe-āu 1-ê o·-miâ-toaⁿ" ê Sú-bêng, chóng-sǹg tī 1993 nî chài-chhù hôe-kàu kò·-hiong Tâi-ôan. Liáu-āu, i cho·-chit sêng-li̍p Tâi-pak Ài-hiong-hōe, Ko-hiông Ài-hiong-hōe chit-khóan ê ki-chân cho·-chit. Che í-gōa, Sú-bêng iu-gôan ke-sio̍k teh thui-sak To̍k-li̍p Tâi-ôan Hōe ê chèng-tī lí-liām kah khòng-cheng lō·-sòaⁿ.

Tù-chok

• Su Bing, Taiwan's 400 Year History: The Origins and Continuing Development of the Taiwanese Society and People (Washington, D.C.: Taiwanese Cultural Grassroots Association, 1986)