"Ná-ui-gí" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng
~無編輯摘要 |
無編輯摘要 |
||
Tē 35 chōa: | Tē 35 chōa: | ||
[[Category:Gí-giân]] |
[[Category:Gí-giân]] |
||
[[Category:Norge]] |
2005-nî 1-goe̍h 23-ji̍t (lé-pài) 06:53 ê siu-tēng-pún
Norge-gí sī thong-hêng tī Norge ê chi̍t -chióng Pak Germanic gí-giân. Norge-gí hām Sverige-gí kap Dan-gí ū chin-chhim ê koan-hē, chia-ê gí-giân ki-pún-siōng ē-sài siō-thong.
Norge-gí ū 2-chióng koaⁿ-hong ê chiàⁿ-jī-hoat : Bokmål (Bûn-giân Norge-bûn) kap Nynorsk (Sin Norge-bûn). Lēng-goā ko ū Riksmål kap Høgnorsk chit 2-chióng chiàⁿ-jī-hoat. Riksmål kap Bokmål ê cheng-chha bô goā-toā. Høgnorsk sī kah chió-sò· ê siá-hoat. Norge lāi chai-put-tō 85-90% ê lâng iōng Bokmål, 10-15% ê lâng iōng Nynorsk siá Norge-gí. Nynorsk chú-iàu thong-hêng tī Norge ê se-pō· tē-khu. Sit-chè-siōng, 70-75 % ê lang kóng ê Norge-gí hong-giân/kiuⁿ-kháu khah oá Nynorsk. Ū-ê só-chāi kóng ê Norge-gí hong-giân kap thong-hêng ê Norge-gí chheng-chha chīn-toā, goā tē ê Norge-lâng khó-lêng ê thiaⁿ-bô.
Gí-giân thâu
Hiān-chú-sî thong-hêng tī Scandinavia tē-khu ê gí-giân sī àn kó-chá ê Norse gí-giân ián-piàn lâi-ê. Kin-kù thôan-thóng, Harald Fairhair Ông tī 872 nî thóng-it Norge. Hit tong-sî ū iōng chit-chióng kan-tan ê runic jī-bó lâi siá-jī. Iōng chio̍h-pi téng siá ê bûn-jī lâi khoàⁿ, bô-kâng só-chāi kóng ê kó-chá Norse gí chheng-chha bô-tōa. 1030 nî chó-iū, ki-tok-kàu thoân-jip Norge, kah Latin jī-bó ín-chìn Norge. 1 ê sè-kí liáu-aū, iōng Latin jī siá ê Norge gí-bûn khai-sí chhut-hiān. Chha-put-to· mā sī tī chit-ê sî-kan, Norge-gí kap Norge chhù-piⁿ thong-hêng ê gí-giân cheng-chha na lâi na toā.
Norge-gí bûn-jī ê jī-bó
Norge-gí ū 29 ê jī-bó, thâu-chêng 26 ê kap Eng-gí iōng ê Latin jī-bó sio-siāng. Chòe-āu ke 3-ê jī-bó Æ, Ø kap Å. Tî-liáu che 29-ê jī-bó, ū iōng chi̍t-koa-a phiat-im hû-hō tī kui-ê bó-im téng-kôang: à, é, è, ê, ó, ò, ô. Chia-ê phiat-im hû-hō ê sú-iōng bô kiông-chè-sèng. M̄-koh, ū chió-sò· ê lē, ū phiat-im hû-hō ê gí-sū kap bô phiat-im hû-hō ê gí-sū ê ì-sù cha chin-chē. Pí-lūn-kóng: for (for), fór (went), fòr (meadow) and fôr (fodder).
Bokmål, Riksmål, Nynorsk and Høgnorsk
- Piau-chún Norge-gí/Norge-bûn : Riksmål, 1840s-1899.
- Norge kok-gí/kok-bûn, hiong-thó·-gí/hiong-thó·-bûn : Landsmål, 1848-1873.
- Bûn-giân Norge-gí/Norge-bûn : Bokmål
- Sin Norge-gí/Norge-bûn : "Nynorsk"
- Thong-iōng Norge-gí/Norge-bûn : "Samnorsk"