Wikipedia:Chiàⁿ-jī-hoat

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...

Chit-phiⁿ bûn-chiuⁿ chú-iàu sī chiam-tùi chit-ê Wikipedia só͘-iōng ê pe̍h-oē-jī chò kui-hoān. Ē-sài kóng sī wikipedia ê pe̍h-oē-jī chiàⁿ-jī-hoat. Chit-ê Wikipedia ê hōng-hiàn chiá, èng-kai chīn-liāng àn-chiàu chit-ê chiàⁿ-jī-hoat lâi siá pe̍h-oē-jī, î-chhî bûn-jī siá-hoat ê it-tì-sèng.

Pe̍h-oē-jī jī-bó[kái goân-sí-bé]

Wikipedia tēng-gī ē-kha chit 27 ê jī-bó sī pe̍h-oē-ji jī-bó, àn-chiàu pe̍h-oē-jī sūn-sī pâi:

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Toā-siá A Aᴺ B CH CHH E Eᴺ G H I Iᴺ J K KH L M N NG O O͘ᴺ P PH S T Th U
Sió-siá a aⁿ b ch chh e eⁿ g h i iⁿ j k kh l m n ng o oⁿ p ph s t th u

Chù-ì:

  • Thaû-jī toā-siá (Chi̍t-kù oē ê tē-it jī, bûn-chiuⁿ ê tê-bo̍k téng-téng) ê sî, ch ê thâu-jī toā-siá siá-chò Ch. (ch, chh, kh, th, ph iōng kāng-khoán ê kui-chek).

Khó-lêng ê cheng-pó͘[kái goân-sí-bé]

IPA Douglas PFS/PUJ Tēⁿ Liông-úi kap Tiuⁿ Jū-hông Hôa Tâi-lô Wikipedia
ɨ Ü/ü Ṳ/ṳ I·/i· Ir/ir (put-bêng)
ə Ö/ö (O̤/o̤) E·/e· Er/er (put-bêng)

Pe̍h-oē-jī siaⁿ-tiāu hû-hō[kái goân-sí-bé]

Nâ-sek ( ) ê lāi-té piáu-sī beh phiat siaⁿ-tiāu ê bó-im. Âng-sek ê hû-hō piáu-sī siaⁿ-tiāu hû-hō.

Siaⁿ-tiāu Hû-hō
Tē 1 tiāu () a
Tē 2 tiāu (ˊ) á
Tē 3 tiāu (ˋ) à
Tē 4 tiāu ()h ah
()k ak
()p ap
()t at
Tē 5 tiāu (ˆ) â
Tē 7 tiāu (ˉ) ā
Tē 8 tiāu (ˈ)h a̍h
(ˈ)k a̍k
(ˈ)p a̍p
(ˈ)t a̍t

Chù-ì:

  • Jī-boé ê h, k, p, t sǹg siaⁿ-tiāu hû-hō ê chi̍t-pō͘-hūn.
  • Àn-chiàu chit-ê goân-chek, ū phīⁿ-im ê tē 4 siaⁿ ê jī, ài siá-choè chhiūⁿ eⁿh

Tē 9 tiāu[kái goân-sí-bé]

Tio̍h sī ko-seng-tiāu, pí-lūn “cha̋ng” (“chā-hng” ê liân-im), “a̋ng-âng-âng” (sam-thia̍p-jī), “iő-káng” (goā-lâi-gú).

Kiàn-gī chham-khó Tâi-lô iong nn̄g phiat (◌̋)[1] piau, lâi kap tē 5 tiâu (iông-piâⁿ) khu-pia̍t, chiūⁿ “cha̋ng” (ASCII: chang9). Iah-sī siá goan-pún--ê sû, chiūⁿ “chā-hng”.

Khin-siaⁿ[kái goân-sí-bé]

Pí-lūn “pue--chhut-lâi”, “Tân--chhù” (tē-hō-miâ). Beh khu-pia̍t thang chham-khó Tâi-lô, kā ài kái-chòe khin-siaⁿ ê jī-sû kap téng-jī iōng nn̄g ê liân-oe̍h (--) liân--khì-lâi, chhiūⁿ “kiâⁿ--ji̍p-khì”.

Goā-lâi-gí siāⁿ-tiāu[kái goân-sí-bé]

Ūi-tio̍h hō͘ chho͘-ha̍k-chiá koàn-sì sû-lāi ê piàn-tiāu kui-chek, kiàn-gī goā-lâi-sû tiong m̄ sī sû-bé ê im-chat (音節) mā ài chiàu piàn-tiāu kui-chek piau siāⁿ-tiāu, m̄ sī the̍h pún-tiāu ê hoat-im lâi piau. Kiàn-gī ê piau-hoat:

Siaⁿ-tiāu Ko-pêng-tiāu Tiong-pêng-tiāu Kē-pêng-tiāu, kē-kàng-tiāu Tiong-seng-tiāu Ko-kàng-tiāu Tiong-té-tiāu Ko-té-tiāu
Sû-thâu/sû-tiong á a ā à a̍k ak
a--mih (アルミ) bai-ó͘-lín (violin) gō͘-bō͘ (牛蒡) -káng (羊羹) -tà (guitar) ba̍t-té-lih (battery) jiak-kuh (チャック)
Sû-bóe a ā à â á ak a̍k
kha-lá-ó͘-khe (Karaoke) tò͘-sàng (父さん) o͘-tó͘-bái (オートバイ) bá-suh (bus)

Thang chham-khó Tiong-hoâ Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ Tâi-oân Bân-lâm-gú Lô-má-jī Pheng-im Hong-àn Sú-iōng Chhiú-chheh[2] ê hū-lio̍k 3 kap 4, kā siūⁿ tn̂g ê sû tn̄g-khui. Lē:

Pe̍h-oē-jī Collation Algorithm[kái goân-sí-bé]

Goân-chek[kái goân-sí-bé]

Pe̍h-oē-jī Collation Algorithm kui-tēng án-choáⁿ pâi pe̍h-oē-jī ê sūn-sī.

Nn̄g ê pe̍h-oē-jī jī-bó A kap B, beh àn-chiàu pe̍h-oē-jī Collation Algorithm pí toā-sè

  • Tē 1 pō͘: The̍h-tiāu siaⁿ-tiāu hû-hō kap jī-boé ê -h, -k, -p, -t (chiam-tùi tē 4 tiāu kap tē 8 tiāu ê jī).
    • A→A′, B→B′
  • Tē 2 pō͘: A′ kap B′ iōng 26 ê pe̍h-oē-jī jī-bó choè jī-bó Collation Sorting.
    • Nā-sī A′≠B′, kiat-sok. Nā-sī A′=B′, chìn-ji̍p tē 3 pō͘.
  • Tē 3 pō͘
    • Iōng A kap B ê siaⁿ-tiāu pâi sūn-sī.
    • 1<2<3<4h<4k<4p<4t<5<7<8h<8k<8p<8t
    • Lē: a<á<à<ah<ak<ap<at<â<ā<a̍h<a̍k<a̍p<a̍t

[kái goân-sí-bé]

  • A=páng, B=pa̍k
    • Tē 1 pō͘: A=páng→A′=pang, B=pa̍k→B′=pa
    • Tē 2 pō͘: A′=pang=p+a+ng, B′=pa=p+a → B′<A′ → B<A

ASCII Pe̍h-oē-jī[kái goân-sí-bé]

ASCII Pe̍h-oē-jī sī ka-nā iōng ASCII lāi ê jī-bó lâi siá pe̍h-oē-jī (POJ) ê hong-sek. ASCII lāi-té bô piáu-sī phīⁿ-im ê n-superior (ⁿ), bô O͘/o͘, bô phiat-im hû-hō. Kiàn-gī iōng ē-kha ê ASCII POJ kui-chek.

Goân-chek[kái goân-sí-bé]

  • O͘/o͘ iōng OU kap ou tāi-thè.
  • Phīⁿ-im iōng NN/nn tāi-thè. Tī ū hoat-tō͘ khu-hun toā-sió siá ê sî, iōng nn. Aⁿ->Ann; ANN, aⁿ->ann.
    • It-poaⁿ tiāⁿ-tiāⁿ iōng toā-siá ê N, m̄-koh, án-ne Aⁿ kap AN iōng ASCII siá lóng sī AN, bē-tàng khu-piat.
  • Siaⁿ-tiāu iōng sò͘-jī siá.
    • 1 (ē-sái mài-siá), 2, 3, h4, k4, p4, t4 (iā-sī h, k, p, t), 5, 7, h8, k8, p8, t8

[kái goân-sí-bé]

  • Tâi → Tai5
  • Choáⁿ → Choann2
  • Lu̍t → Lut8
  • Âng-eⁿ → Ang5-enn

Siaⁿ-tiāu hû-hō ê phiat-hoat[kái goân-sí-bé]

Ki-pún[kái goân-sí-bé]

Kū siá-hoat[kái goân-sí-bé]

  • Phiat-im ê sūn-sī: oeauingm
  • Lē-gōa:
    • oai, oat, oan kap oah, oaⁿ im-chiat ài phiat tī a ê thâu-téng.
    • oeh im-chiat ài phiat tī e ê thâu-téng.

Sin siá-hoat[kái goân-sí-bé]

  • Phiat-im ê sūn-sī: ae > o > uingm

Goân-chek[kái goân-sí-bé]

Chhiáⁿ chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ àn ē-ka ê goân-chek koat-tēng siaⁿ-tiāu hû-hō ê phiat-hoat:

  1. Tōa-siá kap sió-siá ê phiat-hoat sio-siâng.
  2. Ū bó-im (a, e, i, o, , u) ê jī:
    1. Thâi-tiāu thaû-chêng ê siaⁿ-bó kap aū-piah ê phīⁿ-im (), phīⁿ-im-bóe (m, n, ng), kap ji̍p-siaⁿ-bóe (p, k, t, h). Chhun-ê ka-na ū tan-bó-im, siang-bó-im, saⁿ-bó-im chit saⁿ chióng khó-lêng.
    2. Tan-bó-im
      1. Phiat tī tan-bó-im téng-koân.
    3. Siang-bó-im kap saⁿ-bó-im
      1. Sin ê hong-sek
        1. Nā tē-1-ê bó-im sī i ah-sī o, phiat tī tē 2 ê bó-im,
        2. Nā tē-1-ê bó-im m̄-sī i ah-sī o, phiat tī tē 1 ê bó-im.
      2. Hóng kū bûn-hiàn ê hong-sek
        1. Nā tē 1 ê bó-im sī i, phiat tī tē 2 ê bó-im;
        2. Nā tē 1 ê bó-im sī o pēng-chhiáⁿ siōng-boé ê bó-imⁿ āu-piah kap chi̍t ê chú-im (-h, -n, -t), iáu-sī phīⁿ-hoà-im ê , he̍k-chiá sī sióng-boé ê bó-im si i--ê, phiat tī tē 2 ê bó-im (oa̍h, oân, oa̍t, oâi, oàiⁿ);
        3. Kî-thaⁿ ê ho̍k-cha̍p bó-im (bó-im-chhòaⁿ) lóng phiat tī tē 1 ê bó-im (óa, hòa, kôaⁿ).
  1. Bô bó-im, ka-na ū im-chat-hoà bó-im (m, ng) ê jī
    1. Phiat tī m ê téng-koân (ḿ) kap n ê téng-koân (ńg).

[kái goân-sí-bé]

  • hia̍p
  • thiàⁿ
  • goân
  • hiông
  • tâi
  • hoâ (sin)
  • hôa (kū)
  • nn̄g

Chhiáⁿ khoàⁿ Pe̍h-oē-jī ê chiàⁿ-jī-hoat.

  1. Thang ēng Unicode U+030B (COMBINING DOUBLE ACUTE ACCENT) su-ji̍p
  2. ISBN: 978-986-01-6637-8, bāng-chí: web.ffjh.tyc.edu.tw/tai5gi2/tshiutsheh.pdf