Hun-koân

Hun-koân sù-siông sī kā chèng-hú hun-thiah chò 3 ê pō͘-mn̂g ê ì-sù.

Chit 3 ê pō͘-mn̂g sī:

• Li̍p-hoat - chè-tēng hoat-lu̍t ê pō͘-mn̂g
• Hêng-chèng - chip-hêng hoat-lu̍t, chiàu hoat-lu̍t koán-lí kok-ka ê pō͘-mn̂g kap
• Su-hoat - phoàⁿ-toàn hoat-lu̍t sī m̄-sī hông î-hoán kap koat-tēng beh án-choáⁿ chhú-lí ê hoat-īⁿ téng-téng.

Hun-koân ē-tàng pó-chiong kok-ka--ni̍h ê jîn-bîn ê koân-lī, chhin-chhiūⁿ hêng-chèng pō͘-mn̂g tō kan-taⁿ thang chip-hêng hoat-lu̍t, bē-sái koh kāng-sî chè-tēng hoat-lu̍t lâi hùn-toā pún-sin ê koân, koh su-hoat ê to̍k-li̍p, mā ē-ēng-tit khak-tēng hoān-choē ê lâng siū-tio̍h chhù-hoa̍t, án-ne chèng-hú (pau-koat li̍p-hoat ki-koan) lāi-té ê lâng tō bē tāi-tāi-tián-tián m̄ chiàu hoat-lu̍t lâi kiâⁿ.

Hun-koân mā kóng-chò sī khe-cha kap pîⁿ-pāng ê hē-thóng (a system of checks and balances), in-ūi nā 3 ê pō͘-mn̂g ē-tàng hō͘-siong khe-cha, nā ū jīm-hô 1 ê ê koân giâ--khí-lâi ê sī, pa̍t-ê koân tō ū hō͘ chèng-hú ê koân pîⁿ-pāng ê lō͘-iōng tī leh.

Tī Tiong-hoa Bîn-kok ê hiàn-hoat lāi-tè, m̄-nā ū thâu-chêng chit 3 ê pō͘-mn̂g ê hun-koân, koh lēng-goā siat kàm-chhat kap khó-chhì 2 ê pō͘-mn̂g. Lēng-goā kí Bí-kok lâi kóng, sui-jiân sī hun-chò 3 ê pō͘-mn̂g hun kah chin bêng, m̄-koh hù chóng-thóng ū tam-jim̄ Chham-gī-īⁿ ê thâu-lâng (i pêng-siông-sî bô leh chhap gī-sū, kan-tann tâu-phiò pêⁿ-chhiú ê sî, chiah ē tâu 1 phiò hun su-iânⁿ). Koh nā chhú Eng-kok chò lē, chèng-hú ê 3 ê pō͘-mn̂g pēng bô bêng-bêng kā thiah-hun, koân-le̍k ê khe-cha kap pîⁿ-pāng sī khò le̍k-sú kap koàn-lē (thàn chêng-lâi kú-tn̂g só͘ lâi kiâⁿ ê lē só͘ sán-seng ê kui-chek). Eng-kok lú-ông (iah kok-ông) kāng-sî-chūn sī kok-ka ê thâu-lâng (hêng-chèng koân), m̄-koh mā sī kok-hoē (li̍p-hoat pō͘-mn̂g) kap su-hoat pō͘-mn̂g ê thâu (the Fountain of Justice). Chóng--sī lú-ông (iah kok-ông) àn koàn-lē tû-khì lāi-koh ê tāi-sêng iau-kiû í-goā, pēng bē khì chhap-sū, mā m̄-bat kū-choa̍t kok-hoē chè-tēng ê hoat-lu̍t, iā-chī-sī i ê koân sui-bóng chin toā, m̄-koh beh kiâⁿ--chhut-lāi sī siū-tio̍h chè-hān--ê, mā kan-taⁿ thang tī te̍k-sû ê sî-kan chiah ē-sái kiâⁿ.