Ka-pi

Phaù hó ê ka-pi

Ka-pi (咖啡), iah ko-pi (㗝呸) sī ka-pi-châng ê koé-chí ka-pi-taū, keng-koè chhú-lí liáu, iōng sio-chúi phaù chhut-lâi ê ím-liāu.

Ka-pi ê le̍k-sú

Ka-pi siāng-chá sī chhut-sán tī Ethiopia (埃塞俄比亚) sai-lâm hong ê Kaffa koân-phiâⁿ tē-khu. Ū 1-chióng thôan-soat kóng, gôan-pún ū 1-ê kò· iûⁿ-á ê sin-lô (Hàn-jī :牧羊人) tī-leh bô-ì-tiong hoat-hiān iûⁿ-á nā-sī chia̍h-tio̍h 1-chióng si̍t-bu̍t liáu-āu, ta̍k-pái piàn-kah hui-siông ê hèng-hùn, sì-kè cháu, phut-phut-thiàu, chit-chióng si̍t-bu̍t to̍h-sī ka-pi. Lēng-gōa mā-ū lâng kóng sī ka-pi-nâ tio̍h-hóe-sio liáu-āu, chháu-hóe-hun bī ín-khí chāi-tē lâng ê chù-ì, chū-án-ne soah-lâi hoat-hiān ka-pi chit-chióng mi̍h-á. Siāng-chá hit-chūn, lán lâng pō· ka-pi-tāu sī beh thê-sîn, āu--lâi keng-kòe hang, géng-bôa, chiah-koh lām mī-hún lo̍h-khí chò-chiâⁿ mī-pau. Kā chit-khóan mī-pau hō· chiàn-tiûⁿ téng ê ióng-sū chia̍h-kòe liáu-āu, to̍h ē-tàng thê-seng in chok-chiàn ê ióng-khì. Kàu-kah kong-gôan 1000 nî chó-iū, chiah khai-sí iōng chúi lâi kā chú chiâⁿ ím-liāu. Kong-gôan 13 sè-kí ê sî-chūn, Ethiopia ê kun-tūi chhim-lio̍k Yemen (也门), ka-pi mā liû-thôan kàu Arab (阿拉伯) ê só·-chāi. Hit-tng-sî Islam (伊斯兰) kàu-gī kìm-chí kàu-tô· chia̍h-chiú, ū-ê chong-kàu-kài ê jîn-sū jīn-ûi ka-pi chit-chióng ím-liāu ē chhì-kek lâng ê sîn-keng, hām kàu-gī bô-ha̍h, in-chhú kìm-chí jîn-bîn keng-êng ka-pi-tiàm. Āu--lâi, Egypt (埃及) kah The Sudan (苏丹), jīn-ûi che bô-sǹg ûi-pōe kàu-gī, in chhú-siau kìm-lēng, chū án-ne, ka-pi mā chin-kín tī Arab tē-khu sî-kiâⁿ--khí-lâi. Ka-pi (咖啡, Coffee) chit-ê miâ-sû, to̍h-sī tùi Qahwa (阿拉伯语) thòaⁿ--chhut-lâi-ê, ì-sù sī "si̍t-bu̍t ím-liāu" . Āu--lâi, thôan khì Thó·-ní-kî píⁿ-chiâⁿ "Kahve", che mā-sī Au-chiu (Europe) gí-giân tang-tiong piau-sī "coffee" chit-ê sû ê bú-gí. Ah, ka-pi chèng-choh, ka-kang ê chhiú-gē mā tit-tio̍h A-la-pek lâng put-tōan ê kái-chìn kah ôan-siān.

Ka-pi-châng

Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.

Ka-pi-taū ê chhú-lí

Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.