Sí-hêng

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Sí-hêng hoat-lu̍t hun-lūi tô· (chúi-sek: oân-choân hùi-tû; n̂g-sek: te̍k-sû chōng-hóng í-gōa lóng hùi-tû; kam-á-sek: téng-î hùi-tû; hún-âng-á-sek: ū sí-hêng)
Cesare Beccaria, Dei delitti e delle pene

Sí-hêng, jîn-kan siāng kó·-ló ê hêng-ho̍at chi-it. Ū kôan tāng-hêng(Hàn-jī:動刑) ê lâng, àn-chiàu hoat-lu̍t ê hí-khó, chip-hêng hoat-lu̍t ê kui-tēng, thèng-hó kiat-sok 1-ê hōan-lâng ê sèⁿ-miā, tong-jiân chit-ê hōan-lâng tiāⁿ-tio̍h sī í-keng hōan liáu giām-tiōng ê chōe-hēng (chōe-hêng). Kàu-taⁿ, sè-kan lâng tùi-thāi "giâm-tiōng chōe-hêng" ê tēng-gī, khòaⁿ-hoat bô-it-tēng siô-siâng, iā-to̍h-sī kóng koh chûn-chāi cheng-gī. Put-jî-kò, tùi hiah-ê kàu-taⁿ iáu-koh pó-liû "sí-hêng" ê kok-ka lâi-kóng, "thâi-lâng—chiá pôe lâng sèⁿ-miā" chit-tiâu kui-lu̍t it-kòan sī si̍t-si "sí-hêng" ê 1-ê kài ki-pún ê tiâu-kiāⁿ.

Ùi nô·-lē siā-hōe khai-sí to̍h ū sí-hêng, kàu-taⁿ, ū bōe-chió kok-ka iu-gôan pó-liû chit-hāng hêng-hoat, pí-lūn-kóng Bí-kok, Ji̍t-pún, Sin-ka-pho chit-khóan ê hoat-ta̍t kok-ka, í-ki̍p chi̍t-kóa-á siā-hōe chú-gī kok-ka hām I-su-lân kok-ka. Che í-gōa, tōa-to-sò· ê hoat-tián-tiōng kok-ka lóng-ū sí-hêng. Put-jî-kò, Au-chiu kok-ka thàu-té í-keng hòe-tû sí-hêng, gôan-in û 2 hong-bīn, tē-it sī chong-kàu sìn-gióng ê éng-hiáng, àn-chiàu Kū-iok Sèng-keng ê kóng-hoat, it-chhè hōan-chōe ê lâng lóng-ū kái-kò chū-sin ê ki-hōe, bô èng-kai iōng sí-hêng lâi kiat-sok in ê sìⁿ-miā; tē-jī chióng gôan-in thiaⁿ-kóng sī kah “bîn-chú chè-tō·, hoat-chè kiàn-siat, í-ki̍p jîn-tō chú-gī ê hoat-tián” ū koan-hē.

Hông phòaⁿ sí-hêng ê hōan-lâng, thàu-té hō·-chòe "sí-lâng-hōan" a̍h-sī "phah-chhèng-phoe". Leh-beh tāng-hêng chìn-chêng, thàu-té lóng-ē hông ah-khì 1-keng te̍k-sû ê kaⁿ-lô tan-to̍k koaiⁿ 1-chām. Kàu kah chit-khóan ê khám-chām, su-hoat ki-koan beh chò ê khang-khòe sī siu-chi̍p chèng-kù, chún-pī tāng-hêng, iah hōan-lâng mā thèng-hó thê-chhut chòe-āu ê siōng-sò·.

Lâi khòaⁿ Kok-chè Te̍k-sià Cho·-chit kah kî-thaⁿ iú-koan hong-bīn ê thong-kè chu-liāu:

  • 84 ê kok-ka, kah Pek-bō·-ta̍k (百慕達), Hiong-káng, Ò-mn̂g, Niú-ui-tó (紐威島), Thò·-kek-su kûn-tó, Khai-kho-su kûn-tó…Chiah-ê kok-ka kah tē-khu bô sí-hêng.
  • 10 ê kok-ka, kah Khò·-khek kûn-tó kan-na tùi te̍k-sû chêng-hêng chip-hêng sí-hêng, nā phó·-thong chêng-hêng to̍h bô sí-hêng.
  • 24 ê kok-ka kui-tēng phó·-thong ê chêng-hêng ū sí-hêng, put-jî-kò nā 10-nî-lāi bōe-tàng tēng-àn--ê, to̍h bōe-sái chip-hêng sí-hêng. Pí-lūn-kóng Lō·-se-a.

76 ê kok-ka, pau-koah Tiong-hôa Bîn-kok kah Pa-lek-su-thán, lóng kui-tēng phó·-thong hōan-chōe ū sí-hêng.

Lēng-gōa, kun-kù thóng-kè:

  • Bo̍k-chiân sè-kài-siōng ū 99 ê kok-ka iáu-leh tāng sí-hêng.
  • Tāng-hêng ê hong-sek, chú-iàu sī "phah-chhèng, ká-hêng (Hàn-jī:绞刑), chām(thâi)-thâu, tiān-hêng, to̍k-khì-hêng (Hàn-jī:毒氣刑), chio̍h-hêng (Hàn-jī:石刑), chù-siā" tēng-tēng.
  • Chhái-iōng "phah-chhèng" kái-koat ê kok-ka 86 ê, chhái-iōng "ká-hêng" ê kok-ka 77 ê, kan-na Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok kah Bí-kok chèng-sek chhái-chhú "chù-siā sí-hêng".

Iú-koan kok-ka kah tē-khu tāng sí-hêng ê chêng-hóng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tiong-Hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hiong-káng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tiông-hôa Bîn-kok[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Sin-ka-pho[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hui-lu̍t-pin[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Bí-kok[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kiàn-gī khì chham-khò[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Gōa-pō͘ liân-kiat[siu-kái | kái goân-sí-bé]