Chèng-gī

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...

Chèng-gīlâng, hām khan-sia̍p ê tāi-chì kap mi̍h-kiāⁿ lóng tī 1-chióng lí-sióng, koh tō-tek-siōng chèng-khak ê chōng-thài. Chit-ê lí-sióng chū-lâi m̄-bat si̍t-hiān--koè, chit-sè-kan, sì-koè chiâu sī bô pêⁿ-chiàⁿ ê tāi-chì. Sui-bóng án-ne, toā-pō·-hūn ê lâng lóng jīn-ûi lán tio̍h kap bô-chèng-gī tùi-te̍k koh táⁿ-chéng--i, sè-kài-siōng chē-chē siā-hoē hām chèng-tī ūn-tōng oan-nā kap cheng-kaù chèng-gī ū tī-tāi.

M̄-koh, tàu-té chèng-gī kap bô-chèng-gī ê hiān-si̍t, tùi lán ū siáⁿ-mi̍h iau-kiû, lán tio̍h chò síaⁿ-mi̍h chiah tio̍h--leh, chit-hāng tāi-chì, lán lâng iáu bô kài chheng-chhó, hiān-chhú-sî jîn-lūi soah tiàm tī 1-khoán gāi-gio̍h ê tē-ūi, chha-put-to lâng lóng lia̍h chèng-gī put-chí-á tiōng-iàu, chóng--sī bô-khak-tēng tī lán pún-sin ê kak-sek, ki-kò͘, kiâⁿ-pàng ia̍h chéng-kô sè-kài lâi kóng, beh án-choáⁿ phoàⁿ-toàn siáⁿ-mi̍h sī chèng-gī, siáⁿ-mi̍h koh bô-chèng-gī.

Chit-ê būn-tê kú-tn̂g í-lâi tō-sī tiat-ha̍k thó-lūn ê loē-iông, chhin-chhiūⁿ-kóng, chèng-gī kiù-chin sī siáⁿ-mi̍h, koh iau-kiû lán tio̍h án-choáⁿ chò? Chit-2-ê būn-tê thang kóng sī chêng kó·-chá kah taⁿ tō siōng chia̍p hông thó-lūn--ê. Pí-lūn-kóng, tī 1-ê siā-hoē lāi-té, tio̍h án-choáⁿ kā châi-lī chò pun-pheⁿ? Sī hō· sûi-lâng lóng pêⁿ chē? Ia̍h-sī hō· gâu-lâng lâi koat-tēng? He̍k-chiá-sī chiàu sûi-lâng ê tē-ūi lâi pun? Chit-ê būn-tê tī koè-khì 2,500-nî ti̍t-ti̍t thó-lūn kah chiâⁿ kek-ka. Tiat-ha̍k-ka, chèng-tī-ha̍k-chiá, sîn-ha̍k-ka, hoat-lu̍t-ha̍k-chiá hām chē-chē lâng lóng siūⁿ-beh kā chèng-gī ê goân-thâu, pún-chit kap iau-kiû téng-téng thiah-bêng.

Lán ē-tàng kā chèng-gī khoàⁿ-chò 1-chióng tek-hēng, nā kā tòng-chò lâng ê sèng-chit lâi kóng, chèng-gī kan-taⁿ thang tī in ê kiâⁿ-pàng kap in chò-chiâⁿ ê koàn-si̍p lâi piáu-hiān; lán mā ē-ēng-tit kā chèng-gī khoàⁿ-chò kiâⁿ-pàng ia̍h koàn-si̍p ê sèng-chit, nā án-ne, tō kan-taⁿ tī lâng ū chit-hō kiâⁿ-pàng he̍k-sī kiâⁿ hit-hō koàn-si̍p ê sî chiah ē-tàng piáu-hiān. Chèng-gī ê goân-thâu sûi-lâng siūⁿ--ê lóng koh-iūⁿ, kiám-chhái sī hô-hâi, sîn ê bēng-lēng, chū-jiân ê kui-chek, ia̍h-sī lâng só· chhòng-chō--ê, koh mā ū-khó-lêng sī pa̍t-hāng ke chin ki-pún, m̄-koh sò·-siông lâng kám-kak bô hiah tiōng-iàu ê lûn-lí piau-chún.

Chèng-gī ê iau-kiû chú-iàu ū 2-hong-bīn: pun-pheⁿ kap táⁿ-chéng. Pun-pheⁿ ê chèng-gī kiám-chhái sī iau-kiû pêng-téng, hō· lâng in èng-kai tit--tio̍h-ê, hō· siōng-kài sòng-hiong--ê tit-tio̍h siōng-toā ê lī-ek, pó-hō· thàu-koè ta̍k-hāng tio̍h ê chhiú-lō· the̍h-tio̍h ê châi-lī, he̍k-chiá-sī kā kui-ê lī-ek choè-tāi-hoà. Táⁿ-chéng ê chèng-gī pau-koat iau-kiû tùi éng-koè ê kiâⁿ-pàng pò-ho̍k, ia̍h sī in-ūi bī-lâi ê hiō-kó lâi hoa̍t-choē.

Chèng-gī ê lí-sióng tio̍h thàu-koè ki-kò͘ chiah ē-tàng si̍t-hiān, chiah-ê ki-kò͘ tio̍h chhú-lí chèng-tong-sèng, thêng-sū, hoat-lu̍t ê chè-tēng kap kái-soeh ê khang-khoè.