Hiàn-hoat

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...


Hiàn-hoat (憲法), koh hō-chò hiàn-chiong (憲章), kin-pún-hoat (根本法) he̍k-chiá hiàn-chè bûn-kiāⁿ (憲制文件), sī chi̍t ê chú-khoân kok-ka, chèng-tī si̍t-thé, chū-tī tē-khu, liân-pang-chè kok-ka ê liân-pang-chiu, ia̍h-sī kok-chè cho͘-chit ê siāng ki-pún hoat-lu̍t. Hām hiàn-hoat ū kāng-khoán tē-ūi ê hoat-lu̍t iáu-koh ū ki-pún-hoat.

Hiàn-hoat thong-siông kui-tēng chi̍t ê kok-ka ê siā-hōe chè-tō͘, kok-ka chè-tō͘, kok-ka ki-koan, kong-bîn ê ki-pún khoân-lī kap gī-bū téng, m̄-koh bô-it-tēng pau-hâm í-siōng choân-pō͘ lōe-iông, chhin-chhiūⁿ ē chiām-chiām cheng-ka hiàn-hoat lōe-iông ê Eng-kok put-sêng-bûn hiàn-hoat. Ū-ê hiàn-hoat (te̍k-pia̍t sī sêng-bûn hiàn-hoat) ē hān-chè chèng-hú ê khoân-lī, i-ê hong-sek sī chè-tēng chi̍t-kóa chèng-hú khoân-lī ê ūn-chok hoān-ûi (chhin-chhiūⁿ jîn-bîn ê ki-pún-khoân), chhiūⁿ Bí-kok Hiàn-hoat chiū sī chit khoán hiàn-hoat. Hiàn-hoat ê chè-tēng kap siu-kái it-poaⁿ ài keng-kòe te̍k-tēng ê thêng-sū. Khó-niû Bí-kok Hiàn-hoat kap Bí-kok o͘-lô͘ chân-keng tông-sî pēng-chûn, jīn-tēng hiàn-hoat pēng m̄-sī bîn-chú kok-ka te̍k-iú ê hoat-lu̍t chióng-lūi, í hiàn-hoat ê goân-bûn constitution chò-ûi su-khó ê khí-tiám, hiàn-hoat ê tēng-gī kî-si̍t sī kok-ka ki-pún kiat-kò͘ ê ì-sù.

Ìn-tō͘ Hiàn-hoat sī sè-kài só͘-ū chú-khoân kok-ka phian-hok siāng tn̂g ê sêng-bûn hiàn-hoat, chóng-kiōng ū 444 tiâu, pun 22 chiuⁿ, 12 tiuⁿ pió, kap 118 ê siu-chèng-àn; nā hoan-e̍k chò Ìn-tō͘ Eng-gí ū 117,369 jī. Siong-tùi, Bí-kok Hiàn-hoat sī phian-hok siāng té ê sêng-bûn hiàn-hoat, chóng-kiōng 7 tiâu kap 27 ê siu-chèng-àn, ha̍p-kè 4,400 jī.

Te̍k-sèng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Lí-lūn-siōng, hiàn-hoat ê hāu-le̍k pí pún-kok kî-thaⁿ hoat-lu̍t kap hoat-kui koân. Hiàn-hoat hoán-èng kai-kip le̍k-liōng ê tùi-pí koan-hē. M̄-koh tī hiān-si̍t tiong, hiàn-hoat pēng m̄-sī tī só͘-ū kok-ka lāi lóng ū khoân-ui-sèng. Tī bô-kāng ê sî-tāi kap lūi-hêng ê kok-ka, hiàn-hoat ê hêng-sek kap lōe-iông mā bô-siáⁿ-kāng, m̄-koh lóng sī thóng-tī kai-kip ì-chì ê piáu-hiān, sī si̍t-hiān in kai-kip choan-chèng ê tiōng-iàu kang-kū. Ūi-tio̍h beh pó-chèng hiàn-hoat ê khoân-ui-sèng, su-iàu chi̍t thò siong-èng ê thé-hē lâi khak-pó bô lâng ē-tàng ûi-pōe hiàn-hoat. Che chiū sī ûi-hiàn sím-cha. Tī hiān-tāi bîn-chú kok-ka, in-ūi si̍t-si ûi-hiàn sím-cha chè-tō͘, chi̍t tiâu hoat-kui jû-kó hām hiàn-hoat sio ûi-pōe, tiō ē sit-hāu. Ah tī hui-bîn-chú kok-ka, hiàn-hoat ê siāng koân hāu-le̍k keng-siông bē-tàng tit-tio̍h ū-hāu ê î-hō͘, tì-sú hiàn-hoat sit-khì ì-gī.