Iàm-hūn lú-sèng
Iàm-hūn lú-sèng (Eng-gí: Misogyny he̍k-chiá sī Misogynism), á-sī iàm-lú chú-gī (厭女主義) sī tùi lú-sèng--ê khì-hiâm kap oàn-hūn, khì-hiâm cha-bó͘--ê chiū sī iàm-hūn lú-sèng chiá (iàm-lú chú-gī-chiá, Misogynist).
Kin-kù lú-khoân lí-lūn, thong sè-kài chē-chē bûn-hoà lóng ū chit khoán hiān-siōng, tì-kàu tùi lú-sèng--ê sèng-pia̍t kî-sī (sexism), pō-le̍k, í-ki̍p kheh-thé-hoà (bu̍t-hoà ,objectification, chiū sī kā lia̍h-chò mi̍h-kiāⁿ).
Chit ê chú-gī hō͘ lú-sèng iàm-hūn ka-kī iah-sī kî-tha lú-sèng, tùi ka-tī lú-jîn--ê seng-hūn kap sin-thè khiàm sìn-sim, mā tì-sú iàm-chia̍h-pēⁿ (anorexia, ià-siān chia̍h--ê chèng-thâu), ut-chut (depression) téng chi̍t-pēⁿ.
Gí-goân[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Eng-gí "misogyny" sī ùi Kó͘ Hi-lia̍p-gí μισογυνία (misogunía) choán--lâi, thang thiah-chò μισέω (miséō, goá thó-iàm) kap γυνή (gunḗ, cha-bó͘).
Hoâ-gí mā ū "siû(kiû)-lú" (仇女, chóunǚ, siû-hūn lú-sèng) chit ê bāng-lō͘ iōng-gí.
Ji̍t-gí tû-liáu ū "lú-sèng hiâm-ò͘" (女性嫌悪, zyoseiken'o) chit-ê hàn-jī-sû, mā ū pún-thó͘--ê hô-gí (和語) 女嫌い (onnagirai, ià cha-bó͘) , goā-lâi-gí ミソジニー (Misozinî). Ji̍t-pún lû-sèng chú-gī siā-hoē-ha̍k-ka Siōng-iá Chhian-ho̍k-chú (上野千鶴子) tiō ū hun-sek iàm-hūn lú-sèng--ê chheh "女嫌い".
Kí-lē[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Kó͘-chá Tiong-kok ū "hông-gân hō-súi" chit ê sêng-gú, khan-thoa kun-ông sin-piⁿ--ê cha-bó͘ sī bông-kok téng chai-ē--ê ē-kin (禍根). Kó͘-hi-lia̍p tiat-ha̍k-ka Aristotle mā ū "cha-bó͘ khah-su cha-po͘"--ê oē.
Chit-koá chong-kàu kap bîn-sio̍k iā ū lia̍h-chún lú-sèng ē "oè-soè" gî-sek, mi̍h-kiāⁿ, iah-sī chio chai-lām--ê kìm-kī (禁忌), pí-lūn lú-sèng m̄-hó kiâⁿ-chûn téng.
Bāng-lō͘ siōng iā ū chin chē iàm-hūn lú-sèng--ê oē. Pí-lūn Tiong-kok tī 2013 nî, tùi Hái-thian Sēng-giân chhia-chhí (奢侈) seng-oa̍h tián-lám thàu--chhut-lâi--ê sek-chêng sū-kiaⁿ, hō͘ bāng-lō͘ ke le̍k-tê-piáu" chit ê mē chá-bó͘ bē bah-thé ké chheng-sûn--ê sû. Koh ū iong "o͘ bo̍k-ní"--ê hêng lâi pí-lūn lú-sèng sió-im-tûn (labia minora) tńg-o͘, lāi mē lú-sèng îm-loān hòng-tōng.
Lēng-goā tī Tâi-oân BBS PTT téng lūn-toâⁿ, mā ū "bé-lō͘ sam-pó" (-三寶) khau-sé lû-jîn kap lāu-lâng ē lām-sán sái-chhia, gûi-hāi tō-lō͘ an-choân. Koh ēng "ti-bó" (bó--ê ti) lâi mē hőng khoàⁿ-chò hêng-ûi m̄-chai kiàn-siàu--ê lú-sèng, mā tī 2016 nî chó-iū chó͘-chit hi (虛)--ê chong-kàu "ti-bó-kàu" (Hoâ-gí: 母豬教 mǔzhūjiàu) lâi sio-kap phì-siùⁿ lú-sèng.
Ū--ê gē-bûn chok-phín mā ū-lâng jin-ûi khoàⁿ-khin cha-bó͘-lâng--ê só͘-chāi. Niccolò Machiavelli tī Lūn Livy Lô-má-sú (Discourses on the First Ten Books of Titus Livy) jīn-ûi ài kā lâm-chú kap lú-chú hun-pia̍t giâm-giâm hān-chè tī chèng-tī kap ka-têng 2 ê keh-tn̄g--ê só͘-chāi.