Akakus soaⁿ-me̍h

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Akakus soaⁿ-me̍h
UNESCO Sè-kài Ûi-sán
Official name Rock-Art Sites of Tadrart Acacus
Location Libia Ghat tē-khu
Criteria Cultural: (iii)
Reference 287
Inscription 1985 (Tē-9 session)
Endangered 2016–...

Akakus suañ-me̍h ia̍h-sī Tadrart Akakus (alapik-gí: تدرارتأكاكوس / ALA-LC: Tadrārt Akākūs; ing-gí: Acacus Mountains or Tadrart Akakus) sī Libia se-pōo Ghat tē-khu (Ghat District) ê tsi̍t-ê sua-bo̍k tē-khu, sio̍k-î Sahara sua-bo̍k; i-ê uī-tì teh Libia ê siâñ-tshī Ghat í-tang, mā khah-uá Ghat tshī. Uì kah Algeria ê pen-kài (border) í-pak en-si tāi-iok 100 km (62 ing-lí). "Tadrār" teh tong-tē Tamahaq-gí lāi-té ê ì-sù sī "suañ". Tsit-ê tē-khu ū hui-siông hong-hù ê sú-tsên tsio̍h-khik giâm-uē (rock art).

Akakus ê kíng-sik khah to-iūñ, uì bô kāng-khuán sik-tshái ê sua-á (sand) kàu kong-mn̂g, kheñ-kok (canyon), giâm-tsio̍h kah suañ-me̍h. M̄-kuán tsit-ê tē-khu sī Sahara sua-bo̍k siong ta-sò ê tē-khu, iu-guân ū ti̍t-bu̍t tī hia sing-tshûn; pí-lû gû-kak-kue sio̍k (calotropis) ê ti̍t-bu̍t.

Tsit-ê tē-khu í tsio̍h-khik giâm-uē tshut-miâ, in-uī tiau-khik kah tôo-uē ê tiōng-iàu-sìng, sóo-í teh 1985-nî hōo liân-ha̍p-kok kho-kàu-bûn tsoo-tsit lia̍t-uî sè-kài bûn-huà uî-sán. Tsia--ê tôo-uē ê li̍t-kî uî kong-guân tsên (before the common era (BCE)) 12,000-nî kàu kong-guân (common era (CE) ) 100-nî tsi-kan, huán-ìng-tio̍h tong-tē ê bûn-huà kah tsū-liân ê piàn-huà.[1] Tsio̍h-khik giâm-uē ê tsú-thé tsú-iàu uî tōng-bu̍t; pí-lû kî-lîn-lo̍k, tuā-tshiūñ, tô-tsiáu kah lo̍k-tô, m̄-kū mā-ū lîn-luī kah . Giâm-uē biâu-huē-liáu lîn-luī bô kāng ê li̍t-siông sing-ua̍h tsîng-hîng; pí-lû én-tsàu ga̍k-khì kah bú-tō tíng-tíng[2][3]

Tsù-kái[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. "UNESCO Fact Sheet". Goân-pún bāng-ia̍h Pó-chûn tī 2018-12-24. 2009-01-23 khòaⁿ--ê. 
  2. Jebel Acacus Map and Guide (Map) (1st pán.). 1:100,000, inset 1:400,000. Tourist and cave art information. Cartography by EWP. EWP. 2006. ISBN 0-906227-93-3. goân-loē-iông tī 2015-04-27 hőng khó͘-pih. 2008-04-20 khòaⁿ--ê. 
  3. "Acacus Rock Art Photo Gallery". Ewpnet.com. goân-loē-iông tī 2013-06-01 hőng khó͘-pih. 2013-12-09 khòaⁿ--ê. 

Ên-sin ua̍t-tho̍k[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  • Di Lernia, Savino e Zampetti, Daniela (eds.) (2008) La Memoria dell'Arte. Le pitture rupestri dell'Acacus tra passato e futuro, Florence, All'Insegna del Giglio;
  • Minozzi S., Manzi G., Ricci F., di Lernia S., and Borgognini Tarli S.M. (2003) "Nonalimentary tooth use in prehistory: an Example from Early Holocene in Central Sahara (Uan Muhuggiag, Tadrart Acacus, Libya)" American Journal of Physical Anthropology 120: pp. 225–232; doi:10.1002/ajpa.10161
  • Mattingly, D. (2000) "Twelve thousand years of human adaptation in Fezzan (Libyan Sahara)" in G. Barker, Graeme and Gilbertson, D.D. (eds) The Archaeology of Drylands: Living at the Margin London, Routledge, pp. 160–79;
  • Cremaschi, Mauro and Di Lernia, Savino (1999) "Holocene Climatic Changes and Cultural Dynamics in the Libyan Sahara" African Archaeological Review 16(4): pp. 211–238; doi:10.1023/A:1021609623737
  • Cremaschi, Mauro; Di Lernia, Savino; and Garcea, Elena A. A. (1998) "Some Insights on the Aterian in the Libyan Sahara: Chronology, Environment, and Archaeology" African Archaeological Review 15(4): pp. 261–286; doi:10.1023/A:1021620531489
  • Cremaschi, Mauro and Di Lernia, Savino (eds., 1998) Wadi Teshuinat: Palaeoenvironment and Prehistory in South-western Fezzan (Libyan Sahara) Florence, All'Insegna del Giglio;
  • Wasylikowa, K. (1992) "Holocene flora of the Tadrart Acacus area, SW Libya, based on plant macrofossils from Uan Muhuggiag and Ti-n-Torha Two Caves archaeological sites" Origini 16: pp. 125–159;
  • Mori, F., (1960) Arte Preistorica del Sahara Libico Rome, De Luca;
  • Mori, F., (1965) Tadrart Acacus, Turin, Einaudi;
  • Mercuri AM (2008) Plant exploitation and ethnopalynological evidence from the Wadi Teshuinat area (Tadrart Acacus, Libyan Sahara). Journal of Archaeological Science 35: 1619-1642; doi:10.1016/j.jas.2007.11.003
  • Mercuri AM (2008) Human influence, plant landscape evolution and climate inferences from the archaeobotanical records of the Wadi Teshuinat area (Libyan Sahara). Journal of Arid Environments 72: 1950-1967. doi:10.1016/j.jaridenv.2008.04.008

Tsham-ua̍t[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Guā-pōo lên-ket[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: Tadrart Acacus