Au-chiu

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
(Tùi Europa choán--lâi)
"Europa" choán koè chia. Chhōe kî-thaⁿ ēng-hoat, khòaⁿ Europa (khu-pia̍t-ia̍h).
Au-chiu

Au-lô-pa, phó͘-thong kóng Au-chiu, mā ū kì O͘-lô-pa ia̍h O͘-ló͘-pà, sī tī A-sè-a sai-pêng ê tāi-lio̍k, mā ē-sái kóng sī Au-A Tāi-lio̍k ê sai-pêng pō͘-hūn. Au-chiu tī Pak-ke̍k-iûⁿ ê lâm-hong; sai-hong ū Tāi-se-iûⁿ, lâm-hong ū Tē-tiong-hái, O͘-hái. Tang-hong ū Ural-soaⁿ.

Bīn-chek sī tē-2-sè ê, ū 10,400,000 km², pí Ò-chiu khah tōa--tām-po̍h-á.

Jîn-kháu pí A-chiu, Hui-chiu khah chió, liōng-kî-iok ū 666,498,000 lâng (2001 nî). Che chha-put-to sī sè-kài jîn-kháu ê 7 hun chi 1.

Au-chiu kok-ka tōa-pō͘-hūn sī Au-chiu Phêng-gī-hoē (Council of Europe) ê hōe-oân, kan-na Belarus, Vaticano, Kazakhstan, Monaco bô chham-ka. Bo̍k-chêng ū 25 kok chham-ka Au-chiu Liân-bêng. Iū-koh ū kî-thaⁿ kok-ka tng teh kau-sia̍p ka-ji̍p ê tiâu-kiāⁿ, mā ū kok-ka àn-sǹg khai-sí sin-chhéng. Taⁿ in-ūi Au-chiu Liân-bêng ná lâi ná tōa, Au-chiu chit ê bêng-sû ū lâng lia̍h chò sī tông-gī-sû.

Hō-miâ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tī kó͘-tián Hi-lia̍p sîn-ōe lāi-té, ū chi̍t-ê hō chò Europa (Kó͘-tāi Hi-lia̍p-gí: Εὐρώπη, Eurṓpē) ê Phoenicia kong-chú. Che sī pún chiu hō-miâ ê lâi-goân.

Tē-lí seng-thài[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Au-chiu ê sim-lîm chū 9,000 nî-chêng khai-sí ū lông-gia̍p tō ta̍uh-ta̍uh-á kiu--khì. 16 sè-kí ê sî-chūn ū Tek-gí tē-khu khai-sí hoat-tián koán-lí sim-lîm ê hoat-tō͘, hiah-ê ki-su̍t tùi hia thoân kàu Au-chiu kî-thaⁿ só͘-chāi. Tò-kiu ê chhu-sè tī 19 sè-kí khai-sí kiâⁿ hoan-thâu. Bo̍k-chêng Au-chiu sī thong-sè-kài sim-lîm pó-chûn liáu siāng hó ê tē-khu.

Kok-ka[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Au-chiu tē-lí-tô·

Au-chiu Liân-bêng í-gōa, iū-koh ū ē-kha chia ê kok:

I-lāi-tē[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Ē-kha ê niá-thó͘ to-siáu ū in bûn-hòa-siōng he̍k-chiá tē-lí-siōng ê te̍k-sek. Tōa-pō͘-hūn bó͘-chióng thêng-tō͘ ū chū-tī koân. Bó-kok lia̍t tī āu-piah.

¹ Kin-kù Lo̍k-ui chèng-hú ê kóng-hoat, Svalbard kap Jan Mayen sī Lo̍k-ui Ông-kok ê 1 pō͘-hūn, m̄ sī i-lāi-tē.

Kî-thaⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Khu-he̍k[siu-kái | kái goân-sí-bé]

1 chióng hun-hoat: lâm (chheⁿ-sek), se (âng-sek), tiong (nâ-sek), pak (kiô-á-sek)

Cho͘-chit[siu-kái | kái goân-sí-bé]