Kó͘-lōng-sū

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Kó͘-lōng-sū
UNESCO Sè-kài Ûi-sán

Ē-mn̂g-chhī Kó͘-lōng-sū
Criteria bûn-hoà: ii, iv
Reference 1541
Inscription 2017 nî (41 session)

Kó·-lōng-sū (鼓浪嶼), Tiong-kok Tāi-lio̍k kài chhut-miâ ê hong-kéng-khu, tī Hok-kiàn Ē-mn̂g-chhī Ē-mn̂g-tó ê sai-lâm hong, kah Ē-mn̂g-tó keh chi̍t-tiâu 600 kong-chhioh khoah ê Lō·-kang (鷺江). Kó·-lōng-sū sī chi̍t-ê hái-siōng ê sió tó-sū.

Bêng-tiâu chìn-chêng gôan-miâ hō·-chòe "Îⁿ-soa-chiu" a̍h sī "Îⁿ-chiu-á" (圓洲仔). Bêng-tiâu chiah kóe-miâ hō·-chòe "Kó·-lōng-sū". Thiaⁿ-í-kóng he sī in-ūi múi kang hái-chúi tiòng-tīⁿ ê sî, chúi-éng to̍h lâi lòng tio̍h hái-kîⁿ ê ta-chio̍h (礁), he siaⁿ-soeh thiaⁿ tio̍h bōe-su ná lòng-kó· siaⁿ...chū-án-ne, chāi-tōe-lâng chôan kā chi̍t-ê tó-sū hō·-miâ "Kó·-lōng-sū".

Tē-lí[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kó·-lōng-sū ê bīn-chek chiâⁿ-sòe, kan-ta 1.91 k㎡, put-jî-kò i ôan-á sī Ē-mn̂g-chhī siōng tōa ê ōe-chhiⁿ-tó. Tó-siōng ê chio̍h-thâu thàu-té siⁿ-chòe saⁿ-chiam-la̍k-kak, kî-hêng kòai-chōng. Ū-ê kūn hái-kîⁿ ê soaⁿ-tōe kah giâm-chio̍h, in-ūi kui-nî-thàng-thiⁿ hō· hái-chúi put-tōan hú-si̍t kah chhiong-lòng, nî-kú go̍eh-chhim soah chôaⁿ pìⁿ-kah chi̍t-khang chi̍t-khut, li̍h-li̍h lap-lap. Thian-jiân ê soaⁿ-khàm, chio̍h-thâu kah pōng-khang, chiâⁿ-chòe Kó·-lōng-sū te̍k-sû ê kong-kéng.

Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]

19 sè-kí ê Kó·-lōng-sū

Bêng-tiâu bóe, Tīⁿ Sêng-kongĒ-mn̂g khí-peng, Kó·-lōng-sū chiâⁿ-chòe Tēⁿ--sī liān-peng ê chi̍t-ê tiûⁿ-só·, kàu-taⁿ, Giâm-á-soaⁿ téng-thâu koh pó-chûn tio̍h chúi-chhau-tâi (水操台) kah chio̍h-chē-mn̂g (石寨門) chit-kóa kó·-chek.

Se-gôan 1842 nî, A-phiàn Chiàn-cheng kòe-āu, Eng, , Hoat, Ji̍t, Tek, Se, Phû, téng-téng, lóng-chóng 13 ê se-hng kok-ka sio-liân-sòa tiàm Kó·-lōng-sū khui léng-sū-kóan. Chiâⁿ chōe seng-lí-lâng, thôan-kàu-sū kah lâng-hòan-á tī chia pôaⁿ-nóa, phah-phún. Bô lōa kú liáu-āu, gōa-kok lâng to̍h í-keng tī Kó·-lōng-sū-téng sì-kòe khí kong-kóan, kàu-tn̂g, pīⁿ-īⁿ kah o̍h-tn̂g. Hit-ê sî-chūn bóe-bōe chhù-tōe kah ku-lí ( 苦力, mā hō· lâng keng-thóe "ti-á" ) chiâⁿ-chōe kài sî-kiâⁿ, kài phó·-thong ê tāi-chì, hoan-á lâng sīm-chì tī chia siat-li̍p hoat-têng kah lūi-sū hêng-sū-kio̍k ê ki-kò·. Che to̍h-sī Kó·-lōng-sū hō· lâng kiò-chòe bān-kok cho·-kài ê gôan-in. Lâng kóng ū iūⁿ khòaⁿ iūⁿ, bô iūⁿ ka-kī siūⁿ, ū-ê hó-gia̍h ê hoan-kheh mā chhian-hong-pek-kè piàⁿ lâi-kàu Kó·-lōng-sū bóe tōe, khí pia̍t-sú (pia̍t-chong), chòe seng-lí. Hit-tong-sî, hoan-kheh chú-iàu sī keng-êng chúi-tō-chúi kah tiān-ōe chit 2 chióng hâng-gia̍p.

Kàu-kah 1942 nî 12 ge̍h, Ji̍t-pún-lâng kóaⁿ-cháu kî-thaⁿ ê âng-mn̂g-hoan, tok-chū pà-chiàm Kó·-lōng-sū. 1945 nî Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiàn kiat-sok, Ji̍t-pún bô tiâu-kiāⁿ tâu-hâng liáu-āu, thè-chhut Tiong-kok, kàu hit-chūn, Kó·-lōng-sū chiah chin-chiàⁿ kiat-sok pah-thóng-nî ê si̍t-bîn thóng-tī.

Kéng-tì[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kó·-lōng-sū ê khoe-á-lō· o̍eh-o̍eh tn̂g-tn̂g, hôaiⁿ-khiā kau-chhap, kài chheng-khí. Tó-siōng khôan-kéng chheng-iu, khong-khí sin-sián, chi̍t-sì-kòe lóng sī chhiⁿ-lin-lin ê chhiū-châng, âng-phà-phà ê hoe-chháu, siap-tia̍p koh gōa-khúi ê hoan-á-lâu. Án-ni chhiū-tiong ū hoe, hoe-tiong ū chhù, ū-iáⁿ súi-kah hō· lâng pàng-bōe-lī.

Kó·-lōng-sū ê kiàn-tiok chhiong-bóan lông-hō· ê Se-Au hong-keh, chin chōe kok-lāi-gōa kiàn-tiok-kài ê tāi-su lóng o-ló i sī "kiàn-tiok phok-bu̍t-kóan". Ti chia, lí ē-tàng him-siúⁿ tio̍h Hi-lia̍p kiàn-tiok ê kó·-ngá, Lô-má kiàn-tiok ê hiông-chòng, Gothic khóan-sek ê jia̍t-chêng, Islam hong-keh ê iu-bí, kah Baroque gē-su̍t ê iú-siú. Ū lâng kóng Kó·-lōng-sū ê hoan-á-lâu, kó-pí sī án Au-chiu 1-lo̍h 1-lo̍h poaⁿ--kè-lâi ê, sī hiah-nī-á lōng-bān kah kó·-phok.

Kó·-lōng-sū téng-thâu bô leh cháu ki-tòng-chhia, khôan-tó-lō· chôan tn̂g 6 k㎡. Kó·-lōng-sū chú-iàu ê lú-iû kéng-tì sī:

  • Hō-go̍at-hn̂g (皓月園)
  • Tāi-tek-kì E̍k-tiûⁿ (大德記浴場)
  • Koan-hái-hn̂g(觀海園)
  • Siok-chōng Hoe-hn̂g (菽莊花園)
  • Káng-á-āu E̍k-tiûⁿ (港仔後浴場)
  • Eng-hiông-soaⁿ Pōng-khang(英雄山隧道)
  • Kó·-lōng-chio̍h (鼓浪石)
  • Kó·-lōng Pia̍t-sú (鼓浪别墅)
  • Hôa-kiâu A-jia̍t-tài Si̍t-bu̍t-hn̂g (華僑亞熱帶植物引種園)
  • Hái-té Sè-kài
  • Tīⁿ Sêng-kong Kì-liām-kóan
  • Pek-niáu-hn̂g (百鳥園)
  • Kó·-siâⁿ Hong-hûn Iû-lám-kóan (古城風雲遊覽館)
  • Giâm-á-soaⁿ (日光岩)
  • Bān-kok Kiàn-tiok (萬國建筑)

Kǹg-khîm chi-tó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kó·-lōng-sū sī Tiong-kok ê "kǹg-khîm chi-tó", phí-phí-á sió tó kèng-jiân ū khah-ke 600 tâi ê kǹg-khîm tī--leh, chit-ê pí-lē chôan-kok bô lâng pí ē tio̍h. Tī Kó·-lōng-sū tó ê múi-chi̍t-ê kak-lo̍k, put-kóan-sî lóng ē-tàng thiaⁿ tio̍h bí-biāu ê se-iûⁿ-khîm im-ga̍k-siaⁿ, sió-thê-khîm im-ga̍k-siaⁿ, a̍h-sī khin-sang ê gì-tah.

Kó·-lōng-sū ū chiâⁿ chōe kńg-khîm sè-ka, ū im-ga̍k ha̍k-hāu, im-ga̍k-thiaⁿ, kau-hiàng-ga̍k-thôan kah kǹg-khîm phok-bu̍t-kóan. Im-ga̍k chiâⁿ-chòe Kó·-lōng-sū ê chi̍t-chióng te̍k-sû ê phiau-chì.

Kó·-lōng-sū chhut kài-chōe im-ga̍k ê thian-châi, in tī kok-lāi-gōa lóng ū it-tēng ê tē-ūi.

Gōa-pō· liân-sòaⁿ[siu-kái | kái goân-sí-bé]