Lâm-tó gí-hē
 | 這篇文章有漢字兮版本。 參考這篇文章兮漢字版本。 |
Lâm-tó gí-hē (Hàn-jī: 南島語系) sī 1 ê gí-giân ka-cho̍k, tōa-pō·-hūn ê sêng-oân tī Tang-lâm-a kap Thài-pêng-iûⁿ ê tó-sū, kúi-ê-á tī A-chiu tāi-lio̍k, 1 ê tī Hui-chiu Madagasikara-tó. Lâm-tó gí-hē bô-lūn sī gí-giân ê sò·-liōng (kin-kù Ethnologue, ū 1244 ê) iah-sī tē-lí hun-pò· (tùi Madagasikara kàu Rapa Nui) lóng sī só·-ū gí-giân ka-cho̍k tang-tiong siōng-kài tōa--ê 1 ê. Tī Ìn-tō·-Au-chiu gí-giân iáu-bōe thòaⁿ--chhut-khì chìn-chêng, Lâm-tó gí-hē sī sè-kài tē-lí hun-pò· siāng khoah ê ka-cho̍k.
Lâm-tó sī Austronesia chit ê bêng-sû ê hoan-e̍k, goân-thâu sī Hi-lia̍p-gí austro ("lâm") kap nesia ("tó") 2 sû kap chò-hóe, ì-sù sī "lâm-hong ê tó-sū". Má-lâi-Polynesia sī khah kū ê iōng-gí, ū-sî-chūn iōng lâi chheng-ho· Tâi-oân í-gōa ê Lâm-tó gí-giân.
Koan-hē Lâm-tó gí-hē ê goân-thâu kap ián-piàn, bo̍k-chêng 1 ê chú-liû ê ha̍k-soat chú-tiuⁿ Lâm-tó gí-giân ê chó·-gí tī Tiong-kok lâm-pō· he̍k-chiá-sī Tiong-lâm-pòaⁿ-tó, āu--lâi ùi hia thn̂g khì kàu Tâi-oân, Tâi-ôan choaⁿ-á chiâⁿ-chò Lâm-tó gí-hē ǹg Thài-pêng-iûⁿ hām Ìn-tō·-iûⁿ thòaⁿ--chhut-khì ê kin-thâu. Kin-kù gí-giân pí-kàu ê hun-sek, Tâi-oân ê Lâm-tó gí-giân chi-kan ê chha-pia̍t sī Lâm-tó gí-hē sêng-oân tang-tiong siōng-kài tōa--ê, piáu-sī in tī Tâi-oân tó-siōng ū chiâⁿ kú 1 tōaⁿ sî-kan. Khó-kó·-ha̍k thê-kiong chi̍t-kóa chèng-kù chi-chhî chit ê lí-lūn.
Hun-lūi
[siu-kái | kái goân-sí-bé]Lâm-tó-gí-hē lāi-pō· ê hun-hoat siāng chió ū 2 chióng. 1 chióng khu-pia̍t 10-ê ē-lūi-pia̍t, kî-tiong 9-ê tī Tâi-oân, chhun-ê 1-ê pau-koat só·-ū kî-thaⁿ ê gí-giân (Má-lâi-Polynesia gí-giân):
- Formosa gí-giân (10-gōa-ê gí-giân)
- Má-lâi-Polynesia gí-giân (900 ê gí-giân khah ke)
- Se Má-lâi-Polynesia gí-giân
- Tiong/Tang Má-lâi-Polynesia gí-giân
Formosa gí-giân ê sú-iōng-chiá tī Tâi-oân pún-tó kap Lân-sū, jîn-kháu bô-kàu 50 bān lâng. Má-lâi-Polynesia gí-giân hun-soàⁿ tī 1 tōa-phiàn. In pun 2 tōa cho·: Se Má-lâi-Polynesia (3-ek jîn-kháu) kap Tiong/Tang Má-lâi-Polynesia (1-ek). Se Má-lâi-Polynesia gí-giân pau-koah Hui-lu̍t-pin gí-giân (370 ê chó-iū) kap Ìn-nî sai/tiong-pō· ê gí-giân. Tiong/Tang Má-lâi-Polynesia gí-giân pau-koah tang Ìn-nî gí-giân, sai Sin Guinea gí-giân, Halmahera hit-tah-á ê gí-giân, kap Thài-pêng-iûⁿ ê Polynesia gí-giân.
Chú-iàu ê gí-giân
[siu-kái | kái goân-sí-bé]Bó-gí jîn-kháu.
- Java-gí (>8000 bān, Ìn-nî)
- Ìn-nî-gí (3500 bān)
- Tagalog (2400 bān, Hui-lu̍t-pin)
- Ilocano (900 bān)
- Cebuano (2400 bān)
- Malagasy (1000 bān, Madagasikara)
- Fiji-gí (33.7 bān)
- Tonga-gí (10.8 bān)
- Maori-gí (10 bān, Sin Jia̍t-lân-jia)
- Hawaii-gí (Bí-kok)
- Kiribati-gí (6.7 bān)
- Ebon (Marshall Kûn-tó)
- Paiwan-gí (Tâi-oân)
- Tetum-gí (Tang Timor)
Chham-khó chu-liāu
[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.