Ji̍t-goa̍t-thâm
Ji̍t-goa̍t-thâm (日月潭, Thao-gí: Zintun) sī Tâi-oân siāng tōa ê ô͘, tī Lâm-tâu-koān Hî-tî-hiong, Chúi-soa-liân (水沙連) tē-tài ê tiong-sim ūi-tì. Ji̍t-goa̍t-thâm sī Tâi-oân tiong-pō· chú-iàu ê 1 ê koan-kong tiám.
Tē-lí[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Tang-keng 120-tō· 55-hun, pak-hūi 23-tō· 52-hun. Bīn-chek: 5.4 km².
Ji̍t-goa̍t-thâm tang-hong sī Tiong-iong-soaⁿ-me̍h, se-hong sī pêng-goân. Pak-hong chiap Po·-lí-tìn, tang-pak chiap Jîn-ài-hiong, tang-lâm sī Sìn-gī-hiong, sai-lâm sī Chúi-lí-hiong, sai-pak sī Kok-sèng-hiong.
Tē-lí siōng, Ji̍t-goa̍t-thâm sio̍k-î Chúi-soa-liân Phûn-tē-kûn ê kî-tiong 1 ê phûn-tē. Hām hū-kīn ê Thâu-siā, Hî-tî, Po·-lí sio-siâng, kó·-chá lóng sī ô·. Ji̍t-goa̍t-thâm tī khah koân ê só·-chāi, khah bô lia̍p-chek soa-thô·, hō·-chúi mā ū kàu gia̍h, tì-sú bô ta--khì.
Hiān-tāi ê Ji̍t-goa̍t-thâm chúi-bīn siāng koân ū 750 m, pí éng-kòe 727 m ke khah koân.
Thâm tiong ū 1 ê sió-tó, kiò chò Lalu-tó.
Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Ji̍t-goa̍t-thâm pún-chiâⁿ sī goân-chū-bîn Thao-cho̍k khiā-khí ê só·-chāi. Tī hia ê chng-thâu: Chúi-siā (水社, mā hō·-chò Chio̍h-ìn 石印).
Thao-cho̍k kiò Ji̍t-goa̍t-thâm hō-chò Zintun. Tāi-chheng-tè-kok sî-tāi (1821 nî, Tō-kong-goân-nî) ū koaⁿ-oân Tēng Thoân-an (鄧傳安) hō-miâ Ji̍t-goa̍t-thâm. Ji̍t-goa̍t-thâm ê miâ chin chē: Chúi-siā Tōa-ô·, Chúi-lí-ô· (水裡湖), Chúi-lí-siā-ô· (-thâm; 水裡社潭), Chúi-siā-hái-á (水社海仔), Tek-ô· (竹湖), Liông-thâm (-ô·), téng-téng. 19 sè-kí bóe ū se-iûⁿ jîn-sū khì hia pài-hóng, chham-koan, pau-koat thoân-kàu-sū Kam-ūi-lîm (1873), Bí-kok seng-bu̍t-ha̍k-ka Joseph Beal Steere, Britain Tè-kok tāi-sài Thomas Lowden Bullock. In kì-chài ê miâ ū Dragon Lake (Liông-thâm, Liông-ô·), Nin-Isivatan Lake téng-téng. Kam-ūi-lîm koh hō 1 ê Lake Candidius kì-liām 17 sè-kí Kē-tē-kok thoân-kàu-sū Georgius Candidius. Chit ê miâ chhut-hiān tī Se-hng ê bûn-hiàn tang-tiong.
Ūi beh phoè-ha̍p Ji̍t-pún tī Tâi-oân hoat-tián khin-kang-gia̍p ê chèng-chhek, Tâi-oân Tiān-le̍k Chu-sek-hōe-siā tī 1919 nî (Tāi-chèng 8 nî) khai-sí tī hia khí hoat-tiān-chhiúⁿ, m̄-koh 3-nî-poàⁿ liáu-āu in-ūi chu-kim bô-kàu, bat thêng-kang, khai-kang kúi-nā-pái. Kàu-kah 1931 nî (Chiau-hô 6 nî) chiah khêng ū-kàu chu-kim khí 2 ê chúi-pà: Chúi-siā-pà koân 30.3 m, Thâu-siā-pà koân 10.08 m. Ji̍t-goa̍t-thâm ê chúi-ūi gia̍h koân 18.18 m, bīn-chek tùi pún-té 5.75 km² pìⁿ 7.73 km², té-chúi ê iông-liōng tùi 1.830 bān (?) m³ cheng-ka kàu 1.23 ek m³ (?) (6.72 pōe). Thao-cho̍k ê chó· tē, pau-koat Lalu-tó (Chu-á-sū), Chio̍h-ìn, Tek-ô· (竹湖), lóng im tī chúi lāi.
Siâng-hit-sî Ji̍t-pún-lâng mā tī hia hoat-tián koan-kong sū-gia̍p. Thao-cho̍k ê chó·-lêng sèng-tē Lalu-tó kái hō-chò Tamasima (Ji̍t-bûn: 玉島), téng-koân khí 1 ê sîn-siā.
Tē-tiám[siu-kái | kái goân-sí-bé]
- Lalu-tó
- Bûn-bú-biō
- 玄光寺
- Chû-un-thah
- Khóng-chhiok-hn̂g
- Kàu-su Hōe-koán
