跳至內容

Portal:Kho-ha̍k

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...

Kho-ha̍k Mn̂g-kháu-ia̍h

Kho-ha̍k sī tùi ū thang chhì-giām ê ké-soeh kap ū-chhek chò ū hong-hoat ê gián-kiù. Chêng kó͘-tián kó͘-tāi sî-kî kàu 19 sè-kí, kho-ha̍k chò chi̍t khoán tì-sek lâi kóng, sī pí kin-sè koh khah óa-kīn tiat-ha̍k, tī Se-iûⁿ, "chū-jiân tiat-ha̍k" chi̍t-ê khài-liām pau-koat liáu chē khoán kin-á-ji̍t koan-hē tio̍h kho-ha̍k ê gián-kiù hun-iá, pí-lūn thian-bûn-ha̍k, i-ha̍k, kap bu̍t-lí-ha̍k. Chóng-sī, chi̍t kóa kho-ha̍k hong-hoat ê ki-chhó͘ mā tī Islam N̂g-kim Sî-tāi keng-kòe Ibn al-Haytham ê Kng-ha̍k chi Chheh kiàn-li̍p. Pí-kàu lâi kóng, tī kó͘-tāi Ìn-tō͘ kap Hi-lia̍p kā bu̍t-chit sè-kài hun-lūi chò khì, thô͘, hóe, kap chúi, sī khah tiat-ha̍k-sek--ê; nā tiong-kó͘ Tiong-tang tē-hng sī ēng khah si̍t-ēng-sèng, si̍t-giām-sèng ê koan-chhat teh khu-hun bu̍t-chit.

Ki-á-ji̍t, "kho-ha̍k" chit jī ē-tàng piáu-sī tùi tì-sek ê tui-thó, m̄ nā tan-sûn sī tì-sek pún-sin; mā tiāⁿ hông kap "chū-jiân kap bu̍t-lí kho-ha̍k" chò kâng ì-sù teh ēng, ū-sî chè-hān tī koan-hē bu̍t-chit ú-tiū kap kî-tiong kui-lu̍t ê hiān-siōng ê gián-kiù tang-tiong kok khoán hun-ki.

Kòe-soán ê bûn-chiuⁿ

Methane ê hòa-ha̍k kò͘-chō
Alkane sī chi̍t-ê chióng-lūi ê iú-ki hoà-ha̍p-bu̍t ê chóng-chheng, hòa-ha̍k-sek siá chò CnH2n+2, mā hō chò Paraffin. Alkane sī páu-hôthòaⁿ-hòa chú-sò͘ (hydrocarbon), in hun-chú lāi-té-ê só͘-ū thòaⁿ-sò͘ (C) kah chúi-sò͘ (H) gôan-chú chi kan ê hòa-ha̍k kiat-ha̍p lóng sī tan kiat-ha̍p. Alkane ê chú-iàu lâi-gôan sī chio̍h-iû kah thian-jiân-khì. Ta̍k-ê thòaⁿ-sò͘ gôan-chú ū 4-ê hoà-ha̍k kiat-ha̍p (C-H ia̍h-sī C-C), só͘-ū ê chúi-sò͘ gôan-chú lóng kah chi̍t-ê thòaⁿ-sò͘ gôan-chú sio-chiap (H-C). Kiat-kò͘ siāng kán-tan-ê alkane sī methane (CH4). Tī alkane ka-cho̍k lāi-té, thòaⁿ-sò͘ ê sò͘-liōng pēng bô hān-chè. Alkane ê hóan-èng-sèng bô kóng chin kiông. Só͘-ū-ê alkane lóng bô sek-tī mā bô khì-bī.

Kòe-soán ê iáⁿ-siōng

Mê-ông-chheⁿ ê sek-chhái ka-kiông siòng-phìⁿCredit: NASA / Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory / Southwest Research Institute

NASA ê New Horizons thài-khong-chûn tī 2015 nî 7 goe̍h 14 ji̍t tùi Mê-ông-chheⁿ hip ê koân kái-siōng-tō͘ sek-chhái ka-kiông siòng-phìⁿ. Pún siōng sī saⁿ-lām liáu MVIC ka-mé-lah hip ê âng-sek, lâm-sek kap âng-gōa-sòaⁿ iáⁿ-siōng sán-seng--ê.

Chiu-liân kì-sū

Nisina Yosio

Kòe-soán ê jîn-bu̍t

Florence Nightingale
Florence Nightingale (1820 nî 5 goe̍h 12 ji̍t - 1910 nî 8 goe̍h 13 ji̍t) sī Í-tāi-lī chhut-sì ê Eng-lân khàn-hō͘-sū, thóng-kè-ha̍k-ka kiam siā-hōe kái-kek-chiá. I tī Krym Chiàn-cheng kî-kan siū Eng-kok chèng-hú chhéng-thok chhōa chi̍t tūi khàn-hō͘ kòe chiàn-tiûⁿ pēⁿ-īⁿ chò khang-khòe. Kòe-têng tiong i kiàn-li̍p khí chiàu-hō͘ ê phiau-chún thêng-sū. Tńg Eng-kok liáu-āu, khai-sí thui-sak khàn-hō͘ sū-kang ê kái-kek, sī hiān-tāi khàn-hō͘-ha̍k ê khí-chō-chiá chi it.

Lí kám chai-iáⁿ...

Pak-ke̍k-iûⁿ ê chúi-chhim tē-tô͘

Niù-suh

2018 nî 1 goe̍h

Kòe-soán ê ín-kù

Craig Venter

Lūi-pia̍t

Koan-liân portal

Wikimedia