Tâi-oân Bân-lâm-gí Lô-má-jī Pheng-im Hong-àn

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Tâi-oân Bân-lâm-gí Lô-má-jī Pheng-im Hong-àn

Tâi-oân Bân-lâm-gí Lô-má-jī Pheng-im Hong-àn (臺灣閩南語羅馬字拼音方案), kán-chheng Tâi-lô (臺羅), sī Tiong-hoâ Bîn-kok (Tâi-oân) chèng-hú tī 2005 nî chè-tēng--ê Tâi-gí (Tâi-oân Bân-lâm-gí) phing-siá hong-àn. Chit-ê hong-àn sī chong-ha̍p Pe̍h-oē-jī kap Tâi-oān Gí-giân Im-piau Hong-àn (TLPA) chè-tēng--ê, in-chhú khoàⁿ ē bah Pe̍h-oē-jī--ê chin chē lâng iā khoàⁿ ē lâi Tâi Lô. Chhiūⁿ "Tâi-oân" chit-ê sû khe̍h Tâi-Lô lâi siá tio̍h-sī "Tâi-uân".

Chit-má Tiong-hoà Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ í-keng kā Tâi-lô tong choè sī Tâi-gí--ê piau-chún pheng-im hong-hoat.

Jī-bó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tâi-lô ū 16--ê ki-pún jī-bó (A, B, E, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, S, T, U), koh-ū 7--ê jī-ha̍p jī-bó kap 1--ê sam-ha̍p jī-bó lâi piáu-kì Tâi-gí 24--ê im-uī.

toā-siá A B E G H I J K Kh L M N Ng Nn O Oo P Ph S T Th Ts Tsh U
sió-siá a b e g h i j k kh l m n ng nn o oo p ph s t th ts tsh u

Jī-bó liām-hoat[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Jī-bó a b e g h i j k kh l m n nn ng o oo p ph s t th ts tsh u
Tha̍k-hoat 1 a be e ge ha i je ka kha el em en enn nge ә ɔ pe phe es te the tse tshe u
Tha̍k-hoat 2 a bi e gi hi i ji ki khi li mi ni inn ngi o oo pi phi si ti thi tsi tshi u

Im-phiau[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Siaⁿ-bó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

siang-tûn-im khí-gûn-im gûn-kok-im nńg-kok-im siaⁿ-mn̂g-im
chheng-im cho̍k-im chheng-im cho̍k-im chheng-im cho̍k-im chheng-im cho̍k-im chheng-im
phīⁿ-im m [m]
ㄇ 毛(moo)
n [n]
ㄋ 耐(nāi)
ng [ŋ]
ㄫ 雅(ngá)
sat-im m̄ sàng-khì p [p]
ㄅ 邊(pian)
b [b̃]
ㆠ 文(bûn)
t [t]
ㄉ 地(tē)
k [k]
ㄍ 求(kiû)
g [g̃]
ㆣ 語(gí)
(m̄-bián siá) [ʔ]
英( ing)
sàng-khì ph [pʰ]
ㄆ 波(pho)
th [tʰ]
ㄊ 他(thann)
kh [kʰ]
ㄎ 去(khì)
sat-chhat-im m̄ sàng-khì ts [ʦ]
ㄗ 曾(tsan)
j [ʣ]
ㆡ 熱(jua̍h)
tsi [ʨ]
ㄐ 尖(tsiam)
ji [ʥ]
ㆢ 入(ji̍p)
sàng-khì tsh [ʦʰ]
ㄘ 出(tshut)
tshi [ʨʰ]
ㄑ 手(tshiú)
chhat-im s [s]
ㄙ 衫(sann)
si [ɕ]
ㄒ 寫(siá)
h [h]
ㄏ 喜(hí)
pian-im l [l]
ㄌ 柳(liú)

Ūn-bó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

chhêng bú-im iong bú-im āu bú-im ūn-hoà chú-im
ki-pún phīⁿ-hoà ki-pún ki-pún phīⁿ-hoà
ko bú-im i [i]
ㄧ 衣(i)
inn [ĩ]
ㆪ 圓(înn)
u [u]
ㄨ 污(u)
unn [ũ]
ㆫ 張(tiunn)
m [m̩]
ㆬ 姆(ḿ)
ng [ŋ̍]
ㆭ 酸(sng)
tiong bú-im e [e]
ㆤ 禮(lé)
enn [ẽ]
ㆥ 生(senn)
o [ə]
ㄜ 高(ko)
oo [ɔ]
ㆦ 烏(oo)
onn [ɔ̃]
ㆧ 翁(onn)
kē bú-im a [a]
ㄚ 查(tsa)
ann [ã]
ㆩ 衫(sann)

Ūn-boé[siu-kái | kái goân-sí-bé]

siang-tûn-im khí-gûn-im nńg-kok-im siaⁿ-mn̂g-im
phīⁿ-im -m [m] -n [n] -ng [ŋ]
sat-im -p [p̚]
-t [t̚]
-k [k̚]
-h [ʔ]
chheng bú-im āu bú-im
ko bú-im -i [i] -u [u]

Ūn-bó pió[siu-kái | kái goân-sí-bé]

ūn-pak im-siaⁿ-ūn iông-siaⁿ-ūn ji̍p-siaⁿ
[m] [n] [ŋ] [p̚] [t̚] [k̚] [ʔ]
[a] a ann am an ang ap at ak ah annh
[aɪ] ai ainn aih ainnh
[aʊ] au auh
[e] e enn eh ennh
[i] i inn im in ip it ih innh
[ɪa] ia iann iam ian iang iap iat iak iah iannh
[ɪaʊ] iau iaunn iauh
[ɪə] io ing ik ioh
[ɪɔ] iong iok
[iu] iu iunn iuh iunnh
ūn-pak im-siaⁿ-ūn iông-siaⁿ-ūn ji̍p-siaⁿ
[m] [n] [ŋ] [p̚] [t̚] [k̚] [ʔ]
[ə] o oh
[ɔ] oo onn om ong op ok ooh onnh
[u] u un ut uh
[ua] ua uann uan uat uah
[uai] uai uainn
[ue] ue ueh
[ui] ui
[m̩] m mh
[ŋ̍] ng ngh

Te̍k-sû Bó-im[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chi̍t-koá hong-giân ū te̍k-sû--ê bó-im, sī POJ thong-siông m̄ piau--ê.

TL IPA Tùi-èng iu-sè-khiuⁿ
ir ɨ i/u lâi-khìr
er ɘ ue/e tsí-bēr
ere ɘ̯e e/ue tsuí-kere
ee ɛ e kee-kee kiò.

Siaⁿ-tiāu[siu-kái | kái goân-sí-bé]

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
thoân-thóng tiāu-lūi khin-siaⁿ im-pîaⁿ im-sióng im-khì im-ji̍p iông-pîaⁿ iông-sióng iông-khì iông-ji̍p ko-seng
Tâi-lô -- a á à ah â ǎ ā a̍h
kú-lē 總「是」
tsóng--"sī"

tong

tóng

tòng

tok

tông

tǒng

tōng

to̍k
「紅」紅紅
"a̋ng"--âng-âng
IPA hû-hō
(Ko-hiông-khiuⁿ uî-chú)
(bô-it-tīng)[1] ˦˦ ˥˧ ˨˩ ˧˨ ˨˦ ˧˧
(Lo̍k-káng-khiuⁿ)
˧˧ ˦ ˧˥

Kap Pe̍h-oē-jī--ê bô-kâng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  • Ū tē 9 tiāu, mā chèng-sek ke tē 6 tiāu kap khin-siaⁿ.
  • Seng-bó ch(h) siá-chò ts(h).
  • Oa/oe siá-chò ua/ue.
  • "ui"--ê phiat-im hû-hō siá tī "i" téng-koân, m̄-sī "u".
  • POJ--ê "o͘" (thiām hô͘-lô͘-tiám--ê o) kap "ⁿ" (phīⁿ-hoà-im) kái-choè Tâi-lô--ê thoân-thóng-pán, m̄-koh chèng-sek ài siá-chò "oo" kap "nn".
  • Eng/ek siá-chò ing/ik, tû-hui sī ū /eŋ/ kap /ek/ ūn-bó--ê Éng-chēng-khiūⁿ (永靖-).
  • Tâi-lô ke chi̍t-koá te̍k-sû--ê hong-giân im-ūi (音位).
  • Boē-tit piau siaⁿ-tiāu hû-hō sî thang piau siaⁿ-tiāu pian-hō, lē: "guá" piàn "gua2".

Ín-iōng[siu-kái | kái goân-sí-bé]

  1. Tân Sêng-io̍k (陳承煜). "台灣閩南語輕聲的體現與聽辨". 

Chham-khó[siu-kái | kái goân-sí-bé]