Hawaiʻi

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
(Tùi Hawaii choán--lâi)
Hawaiʻi
—  Chiu  —
State of Hawaii
Hawaiʻi ê kî-á
Kî-á
Hawaiʻi ê ìn-á
Ìn-á
Hawaiʻi ê uī-tì
Hawaiʻi ê uī-tì
Kok-ka  Bí-kok
siú-hú Honolulu
Bīn-chek
 - Lóng-chóng 10,931 km2
Jîn-kháu (2018)
 - Lóng-chóng 1,420,491 lâng
 - Bi̍t-tō͘ 130/km2

Hawaiʻi (Tâi-gú: Ha-oa-ih, Hā-ui-î [夏威夷], Tâⁿ-tó [檀島];[1] Eng-gí: Hawaii) sī Bí-kok î-it tiàm-tī Thài-pêng-iûⁿ ê chiu. Hawaiʻi sī 1 cho͘ hō-chò Hawaiʻi Kûn-tó ê kûn-tó.

Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chiàu khó-kó͘ chèng-kù, tāi-iok kong-goân 300 nî ê sî-chūn, Hawaiʻi kûn-tó khai-sí ū lâng khiā-khí, in khó-lêng sī tùi Marquesas Kûn-tó chiân-óng ê Polynesia-lâng. Āu-lâi koh ū î-bîn tī 11 sè-kí tùi Raiatea kap Bora Bora kòe--khì.

Se-pan-gâ ê thàm-hiám-ka tāi-iok tī 16 sè-kí lâi kàu Hawaiʻi. 1778 nî Eng-kok ê James Cook sī siāng chá ū bûn-su kì-lio̍k kap Hawaiʻi chiap-chhio̍k ê Se-iuⁿ-lâng.

Hawaiʻi sī Bí-kok ê chiu lāi-té, tû-liáu kiàn-kok 13 chiu í-gōa, 4-ê pat sī to̍k-li̍p kok-ka ê chiu chi it (lēng-gōa saⁿ ê sī Vermont, Texas, kap California), kî-tiong ka-ta Hawaiʻi kap Texas hit-chūn ū siū kok-chè gōa-kau siōng ê sêng-jīm.

Hawaiʻi Ông-kok tī 1810 nî kàu 1893 nî kî-kan chūn-chāi, āu-bóe hō͘ Bí-kok kap Au-chiu ê lâng ián-tó, 1894 nî kàu 1898 nî kî-kan pat ū kiōng-hô-kok sêng-li̍p, koh tī 1898 nî 12 goe̍h 8 ji̍t piàn chò Bí-kok léng-thó͘.

Hawaiʻi tī 1959 nî 8 goe̍h 21 siat chò Bí-kok ê chi̍t chiu.

Tē-lí[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Hawaiʻi Kûn-tó sī 1-cho͘ tùi sai-pak khan kàu tang-lâm ê hóe-soaⁿ lia̍t-tó, thâu-bóe 2400 km tn̂g.

Hawaiʻi lia̍t-tó lóng-chóng pau-koah 19 ê tó kap khoân-chiau, thâu-bóe 2,400 km khoah.

Tang-lâm-pêng ê 8-ê tó sī tōa tó, tùi sai-pak kàu tang-lâm ê sūn-sī sī: Niʻihau, Kauaʻi, Oʻahu, Molokaʻi, Lānaʻi, Kahoʻolawe, Maui, kap Hawaiʻi-tó. Kî-tiong kan-taⁿ Kahoʻolawe bô tòa lâng.

Sai-pak Hawaiʻi Kûn-tó pau-koah 11-ê sió tó kap khoân-chiau: Kaʻula, Nihoa, Necker (Mokumanamana), Hoat-kok Frigate Shoals (Mokupāpapa), Gardner Pinnacles (Pūhāhonu), Maro Khoân-chiau (Nalukakala), Laysan (Kauō), Lisianski (Papaʻāpoho), Pearl kap Hermes Khoân-chiau (Holoikauaua), Midway (Pihemanu), Kure (Kānemilohaʻi). Kî-tiong Midway Khoân-chiau bô sio̍k-î Hawaiʻi-chiu koán-hat, iáu-sǹg-sī bô-pian-ji̍p léng-thó͘.

Chham-khó[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Gōa-pō͘ liân-kiat[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: Category:Hawaii